Feeërieke vertelling met historisch realisme

De prachtige voorkant van “De voorlezer van de sultan” (met de daarop ongeveer veertienjarige hoofdpersoon) nodigt meteen uit om het paleis van de sultan te betreden, hoewel de donkere ingang op de achtergrond iets onheilspellends heeft. Verrassend genoeg begint het verhaal niet daar, maar in een kleine gemeenschap op de Anatolische hoogvlakte. Inez van Loon neemt je mee naar het jaar 1902 in de tijd van het Ottomaanse rijk. Vanaf de eerste bladzijde sijpelt Van Loons gedegen voorbereiding door. Het is daardoor een zeer leerzaam boek geworden zonder daarbij belerend te zijn. De lezer komt veel over die tijd te weten. Dat gebeurt via het verhaal, maar ook via de verklarende woordenlijst achter in het boek. Die lijst vormt een mooie toevoeging, is zeer informatief en maakt het boek daardoor geschikt vanaf een jaar of elf, zoals de uitgever al aangeeft.

Het verhaal van “De voorlezer van de sultan” begint bij het zevenjarige schapenmeisje Lilit, dat met haar ouders en kleine broertjes een armoedig, maar gelukkig leven leidt. Een paar dagen nadat haar moeder is bevallen, is ze aan het ijlen van de koorts en wordt Lilit door haar vader eropuit gestuurd om de kruidenvrouw te halen. Onderweg wordt ze door de slavenhandelaar Ahmed gekidnapt. Hij neemt haar mee naar zijn huis in Constantinopel, het vroegere Istanbul, waar blijkt dat hij ook de even oude Bilal heeft ontvoerd. Hij heeft snode plannen met de twee jonge kinderen. Vanaf dat moment zijn beiden onlosmakelijk met elkaar verbonden en dat levert een spannende, liefdevolle en kleurrijke vertelling op.

Beide kinderen komen in het paleis van de sultan terecht: Bilal als keukenhulpje en Lilit neemt haar plaatsje in onderaan de hiërarchische ladder van de harem. Weemoedig denkt Lilit af en toe terug aan de tijd voordat ze gedwongen afscheid moest nemen van haar vroegere leventje: “Wanneer ze haar ogen weer sluit, voelt ze de wind door haar haren op de Anatolische hoogvlakte, hoort ze de belletjes van de schapen en het vrolijke geblaf van de kangal.” Van Loon slaagt erin belangrijke vragen bij de lezer op te roepen: Zal Lilit er ooit in slagen terug te keren naar haar ouders? Of zal ze voor altijd haar leven moeten doorbrengen in de totaal andere wereld van de harem? Wanneer wordt duidelijk wat de titel te maken heeft met het verhaal? En hoe gaat het verder met Bilal? En blijven ze elkaars besties of ontstaat er tussen hen toch iets meer dan dat?

Via een heldere, beeldende en realistische vertelwijze is er aandacht voor de verschillen die er in de harem zijn op het gebied van geloof (islam/christendom) en afkomst (Armeniërs/Tsjerkessiërs/Jezidi’s). Daarnaast worden de intriges en jaloezieën onder de haremmeisjes uitvoerig belicht. Ook dat levert een flinke dosis spanning op, waardoor je als lezer geboeid blijft. Bovendien is het een mooie vondst om een bloedstollend spannende klassieker, die ook nog eens goed in het tijdsbeeld past, op te nemen als voorleesverhaal.

Waar veel schrijvers hun verhaal vanuit meerdere hoofdpersonen laten vertellen, doet Inez van Loon dat niet en beschrijft ze het verhaal vanuit het alles overziende perspectief van de auteur. Desalniettemin voel je alles en leef je mee met wat er in het koppie speelt van de jonge Lilit. Ook dat maakt “De voorlezer van de sultan” een indrukwekkend en ontroerend boek.

Met “De voorlezer van de sultan” levert Inez van Loon wederom een meesterwerkje af. Het verhaal houdt het midden tussen een feeërieke vertelling en een verhaal dat getuigt van historisch realisme. De fictieve kant van het verhaal is knap verweven met de gebeurtenissen die in het verleden werkelijk hebben plaatsgevonden. Ze schreef dit boek vooral doordat het haar leuk leek eens een boek te schrijven voor Nederlandse kinderen van Turkse afkomst, maar ongetwijfeld zal ze er een veel groter publiek mee bereiken.