Genderdysforie avant la lettre

Het jongensuur van Andreas Burnier is een prachtig boek over psychologische twijfel, genderdysforie, angst, oneerlijkheid en wreedheid in de Tweede Wereldoorlog. En dat in nog geen 100 pagina’s. Al was de Nederlandse taal ten tijde van het schrijven nog niet toereikend genoeg om de gevoelens van hoofdpersoon Simone te duiden, tegenwoordig kennen we die woorden wel. Dit boek geeft weer hoe immer aanwezig genderdysforie daadwerkelijk is en hoe oneerlijk de wereld, zeker in de tijd, voor meisjes was. En dan was Simone ook nog joods. Gescheiden van haar ouders, zonder onderwijs, zonder echte, langdurige vriendschappen, gehaat door nazi’s en NSB’ers en altijd op de vlucht is de genderdysforie nog steeds het hoofdthema.

“‘Vrouwen en joden, dat is bijna hetzelfde dacht ik. Ze kunnen niets terug doen, ze zijn altijd schuldig.’”

Dat het verhaal zich omgekeerd chronologisch afspeelt – en dus post rem geschreven is –, werkt in eerste instantie vervreemdend. Je zou kunnen zeggen dan eindigen met de bevrijding, waaruit blijkt dat Simone en haar ouders de oorlog overleven, de spanning eruit haalt. Je zou kunnen zeggen dat de angst in de latere hoofdstukken minder goed overkomt. Maar dat is de bedoeling. Dit boek gaat niet over de Tweede Wereldoorlog, die is slechts de setting, maar over de psychologische strijd in het hoofd van hoofdpersoon Simone.
Burnier heeft met dit coming-of-age-verhaal laten zien dat genderidentiteit en -dysforie van alle tijden is en zelfs in de wreedste tijden wel eens de boventoon kan voeren. Burnier schreef dit boek in 1969 met een moderne visie. De gevoelens en verlangens die hierin op een krachtige wijze beschreven worden, voelen eigentijds aan.