Roth heeft met dit debuut heel wat in zijn Radetskymars

Toen Roths zogenaamde eerste roman, Hotel Savoy, in 1924 werd gepubliceerd, had hij eerder al een roman geschreven dat in 1923 in feuilletonvorm in de krant Arbeiter Zeitung was verschenen, maar pas post mortem in boekvorm zou worden uitgegeven (1967). Met Het Spinnenweb lezen we dus Roths échte allereerste roman. Meteen een debuut om u tegen te zeggen! Het mocht meteen duidelijk zijn dat deze journalist veel meer in zijn (Radetsky)mars had dan het schrijven van nieuwsverslagen.

Het Spinnenweb speelt zich af in het Duitsland van het vroege interbellum. De Groote Oorlog is pas enkele jaren afgelopen en Duitsland gaat gebukt onder de torenhoge herstelbetalingen die het door Frankrijk en België is opgelegd. Een historische vergissing van formaat die de kiem van Wereldoorlog II al in zich draagt. Het zal bijdragen tot de economische crisis van de jaren dertig en bijgevolg tot de opkomst van Adolf Hitler. Maar wat maakte dat een doorsnee Duitser zich van lieverlee achter de ideeën van deze nationaal-socialistische leider begon te scharen? Dat lezen we in het verhaal van protagonist Theodoor Lohse: Het Spinnenweb.

Lonkend naar het bolsjewisme enerzijds en het nazisme anderzijds, wikt ‘Wilhelm modaal’ zijn kansen om uit de uitzichtloze economische toestand te geraken. De anti-semitische sfeer die door Duitsland waart, werkt voor de gedesillusioneerde bevolking (waaronder veel ex-soldaten die zich niet gewaardeerd voelen) als een katalysator om resoluut voor het nazisme te kiezen. Zo vergaat het ook protagonist Theodoor Lohse die als luitenant uit Wereldoorlog 1 komt en zich voor zijn verdiensten weinig gewaardeerd voelt. De sjieke levensstijl van de familie Efrussi waar hij als simpele huisonderwijzer werkt, is hem een doorn in het oog. Van het aanzien dat hij als luitenant ooit had genoten, schiet niets meer over en het verlangen om weer met respect te worden bejegend groeit. Theodoor wil gezien worden. Naar hem zal op gekeken worden. Een leider wil hij worden. Meer nog, hij moet dé leider worden.
Door dit opportunisme gedreven, zoekt hij eerst aansluiting bij een communistische groepering die hij vervolgens prompt verraadt om uiteindelijk zijn heil te vinden bij een fascistische organisatie. Om zijn doel te bereiken, moet hij echter bereid zijn om over lijken te gaan … En dat is precies wat Lohse doet. Verklikkend en verradend, liegend en bedriegend baant hij zich een weg in een netwerk van spionnen en bazen-boven-baas. Met Benjamin Lenz als spitsbroeder, en tegelijkertijd rivaal, bereikt hij de top van de organisatie.

Journalist Roth spiegelt ons met Het Spinnenweb een ragfijn beeld voor van de sfeer in Duitsland tijdens het interbellum. De schrijfstijl is deze waarmee hij zich ook in zijn latere literaire werk zal onderscheiden: rake beschrijvingen en weergaloze vergelijkingen, korte zinnen afgewisseld met langere. Maar altijd direct en trefzeker. Roth van meet af aan op zijn best.