Knap geschreven boek over de geschiedenis van de Nederlandse Chinezen

Van mijn moeder (1933-2997), die voor haar 15e nog nooit een restaurant had bezocht, heeft mij vaker het verhaal verteld dat zij in de jaren ’50, vaak ging eten bij ‘de Chinees’ op Katendrecht (Rotterdam) – in de hoerenbuurt nota bene. Ikzelf ging als puber met oud en nieuw graag naar De Nieuwmarkt (Amsterdam) waar de Chinezen op oorlogssterkte vuurwerk afstaken. Voor beide generaties was ‘de Chinees’ dus met een zekere spanning omgeven. Blij verrast ontdekte ik in de boekenerfenis ‘Het Huis van Han’ (2000) van Karina Meeuwse, waarin zij diep in de geschiedenis van de Nederlandse Chinezen duikt. Het verhaal van de Nederlandse Chinezen ontstaat vanuit de pragmatische Hollandse ondernemersgeest: wanneer in 1911 de Nederlandse scheepsbemanning zich net heeft weten te organiseren en met stakingen betere arbeidsvoorwaarden afdwingt, ontdekken de rederijen dat de Chinees bereid is meer te leveren voor minder. De eerste bemanningen worden geworven in Londen, waar zich al eerder een Chinatown heeft gevormd. Het boek schept een helder beeld van wat daar allemaal op volgt: de weerstand van de stakers, de succesvolle integratie in het scheepsbedrijf, en de economisch activiteiten die ontstonden rond aankomst en vertrek van de zeelui zoals huisvesting, eetgelegenheden en wasserijen. Vervolgens slaat de crisis toe, en wordt het uiterste gevraagd van de Chinese vindingrijkheid. En een deel van de Chinezen wordt van overheidswege simpelweg na een razzia terug naar China gedeporteerd. Het is kortom zeker niet alleen een succesverhaal, en toont ook de indringende beelden van bittere armoede, uitbuiting en uitzichtloosheid. Ook komt de voorgeschiedenis van de Chinese arbeidsmigratie en van China voor 1911 ruim aan bod, wat het centrale thema context geeft.
Het boek geeft een mooi en compleet beeld, maar gelukkig vond de schrijfster dat blijkbaar niet, wat haar ertoe zette om nog twee nieuwe boeken over dit onderwerp te schrijven, en waardoor er nog wat te lezen overblijft na het dichtslaan van de laatste bladzijde.