Lastig boek, bij vlagen geniaal

Verteld vanuit een ik-perspectief, gaat het verhaal over een joodse jonge man, levend in nazi-Duitsland en bezet Nederland, vóór en tijdens de tweede wereldoorlog. De ‘ik’ is gepreoccupeerd met zijn ‘relatie’, en de 'worsteling' met zijn vijand ‘B.’, waarvoor we natuurlijk Hitler moeten lezen. Ook ‘joden’ worden niet expliciet genoemd, zodat het boek eventueel ook al voor het einde van de oorlog – als die er ooit al kwam - had kunnen worden uitgegeven. Dat er een afhankelijkheidsrelatie tussen dader en slachtoffer bestaat is duidelijk: wat had Hitler immers zonder ‘zijn’ joden gemoeten. En wat – ik krijg het bijna niet uit mijn pen – als de joden echt ‘op’ waren geraakt? Had hij een nieuw slachtoffer gevonden, of had er een demasqué plaatsgevonden? Natuurlijk zijn ook de slachtoffers afhankelijk van de daders, en zelf zou ik ook nieuwsgierig zijn naar de beweegredenen van mijn aanstaande beul, al was het maar om hem beter te kunnen ontlopen. De ‘ik’ gaat daarin echter af en toe zo ver in, dat wat Keilson beschrijft wellicht lijkt op een geval van Stockholmsyndroom. Gelukkig heb ik daar persoonlijk geen ervaring mee, maar dat gevoel heeft hij helaas niet met mij kunnen delen. Het boek bevat echter een paar schitterende hoofdstukken die de taaiere stukken naar de achtergond drukken: In het begin over uitsluiting als kind en de onuitroeibare drang om er toch bij te horen – waarmee het centrale thema van het boek zich eigenlijk expliciet al aankondigt. Onvergetelijk is de scene waarin hij op bezoek gaat bij een vriendinnetje en terecht komt in een clubje fanatieke naziterroristen die op een lachwekkend ‘lullige’ manier verslag doen van wat in hun ogen een heldhaftige verzetsdaad is: het ‘omwoelen’ van een joodse begraafplaats. Ook schitterend en teder is de beschrijving van zijn oude vader die zijn rugzak inpakt voor zijn laatste reis. Hoewel Keilson mij niet helemaal heeft kunnen overtuigen neemt het niet weg dat dit boek een diepe indruk op mij heeft achtergelaten, en nieuwsgierig maakt naar meer van deze markante gymleraar, muzikant, schrijver en psychiater.