Fileermes

In Zaterdag van Ian McEwan wordt de hoofdrol vertolkt door Henry Penrowne. Hij is een succesvol neurochirurg die alles heeft wat zijn hart begeert. Materiële welvaart, een goed huwelijk, een volwassen zoon en dochter die allebei deugen en talentvol zijn. We schrijven 15 februari 2003 en Henry wordt zonder directe aanleiding heel vroeg in de ochtend wakker. Hij begeeft zich naar zijn slaapkamerraam en is getuige van een brandend vliegtuig in het luchtruim. Het zal een bijzondere dag worden deze 15e februari. In Londen, de woonplaats van Henry, gaat een grote demonstratie plaatsvinden tegen de mogelijke oorlog in Irak. Miljoenen mensen zijn gekomen om hun ongenoegen te uiten over het voornemen van de regering mee te doen aan de inval.

Via Henry Penrowne wordt deze dag opgetekend. Henry zelf brengt zijn dag door met zijn gewone zaterdagse bezigheden. Hij gaat sporten, bezoekt zijn demente moeder, doet boodschappen, kookt en wacht op het bezoek van zijn beide kinderen en zijn oude schoonvader.
Ergens op deze dag wordt zijn ritme verstoord doordat hij betrokken raakt bij een klein verkeersongeluk. Dan kruist crimineel Baxter zijn pad…….

Zaterdag van Ian McEwan beschrijft 1 dag uit het leven van Henry Penrowne. De hoofdpersoon is een neurochirurg. Wetenswaardigheden over het functioneren en disfunctioneren van hersenen en chirurgische ingrepen komen voorbij. Ian McEwan heeft ongetwijfeld een indrukwekkende hoeveelheid research gepleegd. Henry is een begenadigd chirurg met een uitstekende reputatie en oog voor zijn patiënten. Hij is een punctueel man die zich binnen zijn vak als een vis in het water voelt. Daarnaast is hij op deze zaterdag beschouwend en reflectief en denkt na over zichzelf, het leven en de samenleving. Via hem krijgt de lezer inzicht in de relatie met zijn vrouw, zijn kinderen en zijn dwarse schoonvader. Henry is wetenschapper en hoewel gevoelig voor beschouwing ligt zijn houvast grotendeels in kennis en feiten.

Zaterdag heeft vele lagen. Dat is het briljante van dit boek. Dat er iets gaat gebeuren op deze zaterdag, dat voelt de lezer vanaf het begin. De dreiging hangt als een waas over het boek. Het lijkt symbool te staan voor het gegeven dat een relatief rustig gestructureerd leven van het ene op het andere moment een totaal andere wending kan nemen. Stabiliteit en regelmaat hangen altijd aan een zijden draadje. Het noodlot kan opeens toeslaan.

Op deze zaterdag treedt er een soort verdichting op in het bewustzijn van Penrowne. Hij is zich meer en anders bewust van zijn sterfelijkheid, van zijn zegeningen, zijn kwetsbaarheden en de vergankelijkheid van zijn bestaan. De structuur van het dagelijkse bestaan biedt houvast maar is geen garantie voor continuïteit. Beelden van de demonstratie in Londen komen terloops voorbij, maar vormen toch een rode draad. Het persoonlijke wordt verbonden met het politieke. Aan het eind van het boek houdt de schrijver McEwan via zijn hoofdpersoon een pleidooi voor verdraagzaamheid en humaniteit.

Al met al een gedocumenteerd, prachtig en rijk boek. Minutieus beschrijft Ian McEwan gedachten en situaties. Hierdoor ontstaan als vanzelf beelden en valt er veel te genieten. Een partijtje squash wordt bijna fotografisch in woorden vastgelegd. Precieze beschrijvingen worden gevolgd door situaties vol vaart.

En is het dan ook nog spannend? Jazeker. Zaterdag is meer een roman dan een misdaadroman. Er komt misdaad voorbij, maar het speelt geen hoofdrol. Het is een ingrediënt binnen het verhaal. Wel is er sprake van een onderhuidse dreiging die continue voelbaar is. Dat levert spanning op. Daarnaast is het zowel een troostend als een uitdagend boek dat nazindert en denkstof oplevert. De schrijver heeft vele lagen in dit meesterwerk gelegd. Het meesterschap van Ian McEwan als schrijver staat voor mij, na het lezen van dit boek, onomstotelijk vast. Een briljant schrijver!