Een troostend boek over aanvaarding

Mariken Heitman schreef met De mierenkaravaan een niet alledaags boek. Het is heel mooi geschreven, soms zelfs poëtisch, maar het gaat tegelijk over een heel moeilijk onderwerp: het proberen aanvaarden van een fatale ziekte.

Het verhaal speelt zich af op een grote biologische moestuin en daardoor is er een grote rol weggelegd voor de natuur. We volgen in het boek het cyclische ritme van de seizoenen en het steeds weer vergaan en heropleven, zoals in een composthoop en eigenlijk bij alle leven op aarde. Het gaat over de grote natuur, de tuin, de verbondenheid met de aarde, die een klein mensenleven in perspectief plaatst. De natuur gaat door, de seizoenen wisselen elkaar af, de kringloop houdt niet op.

Op de cover van het boek prijkt een haas. Dat dier, een ongewenste indringer in een moestuin, duikt dan ook letterlijk regelmatig op in het boek, maar kreeg ook een symbolische rol (die ik toekomstige lezers laat ontdekken). De mierenkaravaan uit de titel zit subtieler in het verhaal verwerkt, maar ook die is betekenisvol, zo’n karavaan van mieren op pad, kan immers makkelijk tijdelijk in chaos vervallen als iets onverwachts het pad ervan doorkruist.

Dit boek wordt door een bijzondere verteller aan de lezer overgemaakt. Wie of wat de verteller is, is niet zo duidelijk. Het is een mysterieuze verteller die heel veel weet, maar ook niet alles. Ook de eerste zin schotelt de lezer meteen wat vraagtekens voor: “Ik wil dat je behoedzaam bent.” Wie is ik? Een personage? Een verteller? De auteur? En wie moet behoedzaam zijn? Een personage? Of ik, de lezer? Is een van beide misschien een dier? Een haas of een mier - die staan immers allebei op de kaft? Is het een wens of een bevel? Allemaal vragen waarmee de lezer het verhaal wordt ingegooid.

Kiek is de hoofdpersoon, degene om wie het in dit boek draait. Ze krijgt te horen dat ze ziek is, ze heeft MS. We komen heel wat over haar te weten. Dankzij de bijzondere verteller wordt ze niet alleen beschreven, we weten ook wat ze doet en zelfs wat ze denkt en droomt. We volgen haar wanneer de ziekte in haar leven komt. We leren haar kennen als een doorzetter, als iemand die niet zo maar wil toegeven aan haar ziekte, als iemand die niet de makkelijkste weg voor zichzelf kiest, maar die zeker wel voor zichzelf kiest, en voor haar tuin.

Het boek is geschreven in een geheel eigen stijl. Daarbij viel op dat er veel stukjes bij zijn als gedachten: onaffe zinnen. Wat ook opviel is het woordgebruik. Mariken Heitman heeft een erg uitgebreide woordenschat en stelt misschien ook zelf veel van die mooie woorden samen. In het boek staan voor een gemiddelde lezer dan ook veel onbekende woorden, maar vreemd genoeg is het niet nodig om ze op te zoeken, ze passen erg goed in de zinnen. Het is geen makkelijk boek om te lezen. Wel heel mooi en heel begrijpelijk, maar niet makkelijk. Het is een boek dat traag leest. Dat komt ook door de wisselende perspectieven (vanuit blik van de verteller, van Kiek, van de andere personages).Het is een troostend boek over aanvaarding dat je niet alleen moet proberen te begrijpen, maar ook voelen, meemaken als het ware.