IK! WIL! GEWOON! MIJN! BROER! BEGRAVEN!

De Griekse tragedie van Sophocles is nog altijd actueel. Antigone verzet zich tegen het besluit van haar oom Kreon, koning van Thebe, om het lijk van haar broer als aas voor de gieren te laten liggen. Hij was opgetrokken tegen zijn tweelingbroer die in dat jaar wettig koning was en had dus onrechtmatig gehandeld. Beide broers zijn omgekomen, maar de een krijgt een staatsbegrafenis en de ander niet. Dan besluit Kreon om een voorbeeld aan het volk te stellen en zijn eigen familie niet voor te trekken. Hij handelt uit principe en wil daarin consequent blijven. Dit is op zich prijzenswaardig. Antigone daarentegen beroept zich op de bloedband en religieuze wetten. Volgens de oude Grieken bleef een ziel spoken wanneer het lijk niet werd begraven. Jean Anouilh schreef al eens een moderne bewerking, een aantal jaar geleden werd Ayaan Hirsi Ali in de Volkskrant vergeleken met Antigone en Rita Verdonk met de rechtlijnige heerser. Nu is er een Vlaamse variant.

Stefan Hertmans (1951), in Nederland bekend van de romans Oorlog en terpentijn en De bekeerlinge, schrijft over de Marokkaanse Nouria, wier jongere broer als zelfmoordterrorist om het leven is gekomen. Hij voetbalde; stond altijd trouw in het doel en liet geen bal passeren, totdat hij een keer ongelukkig viel, de bal in zijn gezicht kreeg en vertrok. Zij is de enige nabestaande en gaat naar het politiebureau om de stoffelijke resten van haar broer op te halen. Agent Crenom houdt haar lange tijd aan het lijntje. Hij is vriendelijk, kalm en rustig. Maar wet is wet. Wanneer hij zich echter verspreekt en ze zich realiseert waar ze moet zoeken, is ze niet meer te houden. Ze onderneemt een macabere zoektocht door de koelkelder van het Forensisch Centrum en vindt de zak met resten, maar wordt betrapt, opgepakt en opgesloten. Vervolgens proberen mensen haar ervan te overtuigen dat ze los moet laten, maar wordt ze alleen maar halsstarriger en raakt bezeten, met fatale afloop.

“Ik heb het RECHT mijn broer te begraven, beet ik de rechter toe.
Ik heb het RECHT menselijk te zijn voor iemand die mijn meest verwante, mijn dichtstbij gebleven levend wezen is, ook na zijn dood...

De rechter sprak over het recht
De rechter sprak over de staatsorde
De rechter sprak over redelijkheid
De rechter sprak over rechtsgang
De rechter sprak over een misdaad:
Diefstal van het lijk van een terrorist”

Antigone in Molenbeek is een mooi vormgegeven boekje: een lange, dichterlijke monoloog die afgewisseld wordt door een beschrijvende verteller. Er is vooral het heden, de zoektocht van Nouria, en er zijn enkele flashbacks waardoor je iets te weten komt over de broer. Hij is blijkbaar naar het Midden -Oosten getrokken en met andere opvattingen teruggekeerd, maar dat blijft vaag. Er wordt voornamelijk ingezoomd op het proces van Nouria, hoe zij van vastbesloten steeds onverzettelijker en emotioneler wordt. Dat proces is overtuigend en invoelbaar beschreven. Ze voelt zich miskend in haar behoefte om het gebeurde een plek te geven:

“Hij moet nu rusten, ook in mijn hoofd. Ik moet hem een plaats geven omdat hij elke dag komt spoken.”

Ze loopt op tegen een muur van onbegrip. Er wordt slechts een beroep gedaan op haar kennis van het recht (ze is rechtenstudent), zonder dat de achtergrond van de wet wordt belicht of er naar haar gevoelens en gedachten wordt gevraagd.

De gelijkenis met de oude mythe is treffend, maar je komt er niet helemaal in als lezer. Een toneeltekst moet gesproken worden en daar horen beelden en bewegingen bij. Dan pas komt het echt tot leven. Daarbij komt dat er beschrijvingen zijn, van de lucht en de stad, die je niet goed kunt plaatsen in een toneelstuk. Bovendien begint het stuk in de tegenwoordige tijd, maar gaat het later in de verleden tijd verder, zonder dat er sprake is van het verleden. Dat wekt verwarring. Desalniettemin zijn er mooie fragmenten en wordt de spanning goed opgebouwd.

Het eerste deel is al opgevoerd op 3 juni 2016 in Theater Bellevue, geschreven op uitnodiging van De Balie, in het kader van Re-Creating Europe. Het tweede deel is in overleg met Kaaitheater Brussel geschreven. Vanaf juni 2018 zal de hele tekst worden opgevoerd.