Een bittere pil
Voor wie nog niet genoeg gelezen heeft over de gruwelen van de Tweede Wereldoorlog en geen moeite heeft met dikke boeken, is er deze vijfhonderd bladzijden dikke pil van de Zweedse journalist / schrijver Steve Sem - Sandberg (1958). Hij werkt in Wenen en schreef eerder De onzaligen van Lodz en Ravensbrück.
Spiegelgrund is een inrichting waar Duitse artsen zwakzinnige of ‘ontaarde’ kinderen onder erbarmelijke omstandigheden vastzetten voor onderzoek en euthanasie. Sommige kinderen mankeren niet veel, maar worden dermate verwaarloosd, dat ze alleen maar achteruitgaan.
Vanuit het perspectief van een verpleegster en een van de kinderen kom je te weten hoe het eraan toegaat. Anna Katschenka, die maar al te graag wil werken onder directeur Jekelius, nadat hij haar genezen heeft van een neurose, merkt wel dat kinderen onder haar ogen verslechteren en sterven na een overdosis luminal, maar haar loyaliteit en plichtsgevoel gaan boven alles:
"Zoals haar moeder altijd zei: alle leven dat God ter wereld brengt, is een wonder. Zo had ze ook de kinderen van paviljoen 15 willen zien. Maar dat kon niet. In de ogen van de bestuurders van de afdeling lagen hier niet eens kinderen, maar alleen speciminia, levende voorbeelden van fysiologische of neurologische afwijkingen of van allerlei ziekteprocessen (...) en de dokters kwamen op gezette tijden hun speciminia bekijken, kozen dan welke er meteen moesten worden gedood en welke de moeite waard waren om nog een tijdje onder observatie te houden. En wanneer ze het besluit genomen hadden, kwamen ze terug om het sterven zelf te observeren. Altijd als groep (…), want als je het met velen doet, is het geen levend wezen meer dat je doodt, maar een dreiging die je bestrijdt."
Adrian Ziegler wordt op zijn tiende jaar uit huis geplaatst, omdat zijn vader zigeunerbloed heeft, vaak dronken is en zijn vrouw mishandelt. Hij krijgt te maken met een streng regime. Zo worden kinderen die van angst in hun bed plassen, in natte doeken gewikkeld, waardoor ze kou vatten. Hij ziet kans om te ontsnappen, maar wordt na een spannende vluchtpoging opgepakt en krijgt een uiterst pijnlijke zwavelkuur. Daarna wordt hij tewerkgesteld in een doorgangskamp en in een volgende strafinrichting seksueel misbruikt door iemand van het personeel, die hem de schuld geeft, wanneer ze betrapt worden. Dan wordt hij teruggebracht naar Spiegelgrund en in het gekkenpaviljoen geplaatst, waar hij tentoongesteld wordt in een anatomische les. Nadat hij een van de gekken uit zijn kooi heeft bevrijd, wordt zijn schedel gelicht, wat hevige pijn en hallucinaties oplevert. Het is een wonder dat hij dit overleeft: "Sommigen zijn sterker dan je denkt", zegt de behandelend arts. Aan het einde van de oorlog komt hij vrij, maar hij is ‘een man zonder ziel’; het lukt hem niet om zijn leven op de rails te krijgen. Het ergste is nog wel dat hij in de gevangenis behandeld wordt door de psychiater die destijds zijn hersenpan heeft onderzocht. Die doet onderzoek en schrijft artikelen op basis van het materiaal dat destijds is vergaard. Er blijken achthonderd stoffelijke resten van kinderen op sterk water te zijn bewaard…
Het is weerzinwekkend wat hier wordt verteld en je moet eelt op je ziel hebben om dit allemaal te kunnen lezen. Wat helpt, is het gebruik van het perspectief. Op sommige momenten wordt er van een afstand verteld door een verteller, op andere momenten lees je de gedachten van het personeel en dan weer leef je mee met de kinderen die weliswaar slachtoffer zijn, maar niet bepaald aangenaam gedrag vertonen.
Het gevaarlijke is dat je op sommige momenten bijna begrip krijgt voor de ‘euthanazi’s’ en dat is een argument voor het lezen; je wordt uit je comfortzone gehaald en geconfronteerd met je eigen houding ten aanzien van ethische vraagstukken als de kwaliteit van leven.
Reageer op deze recensie
Meer recensies van Inge Deutekom
Gesponsord
Een diepgravend onderzoek naar de meest mysterieuze politieke moord van de 20e eeuw, die op de Amerikaanse president John F. Kennedy.
Een indringend verhaal op het scherp van de snede, vanuit de belevingswereld van de strafrechtadvocate die als slachtoffer moet strijden voor een eerlijke behandeling onder het recht waar ze altijd in heeft geloofd.
Hetzelfde boek lezen brengt mensen samen: je hebt direct iets om over te praten! Daarom lezen we in november met heel Nederland 'Joe Speedboot' van Tommy Wieringa. Je haalt het boek gratis op bij je bibliotheek.
'Bevreemdend, mysterieus en ongelofelijk. Esther Gerritsen maakt het onbereikbare perspectief herkenbaar.' – Jury Boekenbon Literatuurprijs 2024 over Gebied 19
Nieuwe, prachtige roman van dé literaire stem uit Ierland, Sally Rooney.
Dog Man is terug met een spannend nieuw avontuur! Een stinkdier zorgt voor een groot drama: Dog Man ruikt verschrikkelijk
Een radicaal eerlijk en aangrijpend onderzoek van een dochter die niet alleen de moeizame relatie met haar moeder probeert te begrijpen, maar ook de verstoorde relatie tot haar eigen lichaam.
Speurend naar eeuwenoude ruïnes en kastelen, objecten en kunstwerken, reisroutes en slagvelden slalomt Bart Van Loo door de Lage Landen.
Een nieuwe Baantjer is altijd een goed cadeau! Op een voorjaarsochtend wordt het lichaam van Ron Doomerik aangetroffen in zijn appartement aan de Amsterdamse Houtkade. Er steekt een mes in zijn rug.
Een magische reis naar Fantasia is een nieuwe versie van het avontuur Lang Leve Fantasia van Geronimo Stilton met extra veel avontuur en veel meer illustraties. Superdikke editie met 3D-beeld, geuren en vele andere extra's!
Een betoverend cadeauboek, met linnen omslag, poëtisch vertaald door Imme Dros.
De manga over een avontuurlijke eenhoorn voor 9+. Unico's liefde heeft Venus en haar handlanger Byron wakker gemaakt, die hen allebei willen vernietigen!
De uiterwaarden, de laatste Nederlandse wildernis. Een schitterend halfland van angst en hoop, ingeklemd tussen hoge dijken, waar alles permanent verandert en niets is wat het lijkt.
Meester Jesper gaat op schoolkamp met de kinderen uit groep 8. De directeur, mevrouw Azijnvijver, heeft één strenge eis: geen telefoons mee op kamp.
Meester Mark verzamelde de allerleukte taalfoutjes en kinderlogica over feesten en feestjes: van verjaardag tot kerst, en van sint tot de geboorte van een baby.
Op zoek naar avontuur en de waarheid over haar moeder, wordt Cato meegesleurd op een gevaarlijke reis door tijd en herinneringen - Gouden Griffel-winnaar in een luxe uitgave!
Een zeer vooraanstaand forensisch antropoloog claimt dat in het kunstwerk gebruik is gemaakt van een menselijk bot.
Diep verscholen in de Appalachen ligt de McAlpine Lodge, waar Will en Sara hun huwelijksreis doorbrengen. Het resort is een afgelegen paradijs op aarde, behalve dan dat iedereen er liegt.
Het langverwachte vervolg op Koninkrijk. Een thriller over verloren zielen, familiebanden en dodelijke loyaliteit.
Vergeet wat je weet over het continent Afrika. Zeinab Badawi duikt in het verleden van haar geboortecontinent, de geboorteplek van de mensheid.
Waar we onze kinderen in de fysieke wereld steeds meer overbeschermen, laten we hen in de digitale wereld vogelvrij – met desastreuze gevolgen voor hun mentale welzijn.
In dit derde deel van 'De memoires van Abel Sikkink' zien we Parijs en het grillige Europa van de tweede helft van de negentiende eeuw.
De ineenstorting van welvaartsstaten, supercyclonen, megadroogtes, extreemrechts extremisme, ongebreidelde virussen, energietekorten, cyberaanvallen: de mensheid beweegt zich richting een tijdperk van permanente crisis.
Dit boek wijst de weg naar een energieker leven. Je wakkert het vuur in je leven weer aan!
