Wroeten in het verleden

“Er waren veel geheimen in het gele huis. Ik voelde dat, dat voelde mam, maar we sloten onze ogen, omdat we niet aankonden wat we zouden zien als we durfden te kijken, want als het gezien werd en onder woorden gebracht, zou de zeepbel barsten, en we wisten niet wat eruit zou vloeien, hoogstwaarschijnlijk iets wat het kamerbreed tapijt zou ruïneren, en iemand zou op haar knieën moeten om het op te dweilen – mam. “

De ik- verteller in De waarheden van mijn moeder, geschreven door Vigdis Hjorth, is na dertig jaar terug in Noorwegen, waar een expositie is van de door haar gemaakte schilderijen. Ze zoekt contact met haar moeder, die niets meer van haar wil weten, sinds ze de verwachtingen van haar ouders heeft doorbroken en haar eigen weg is gegaan. Ze had aanvankelijk het script gevolgd: rechten gestudeerd, advocaat geworden en getrouwd met een advocaat, totdat ze alles opgaf om een kunstopleiding te volgen en te trouwen met een kunstenaar. Tegen alle verwachtingen in kreeg ze succes, maar haar schilderijen werden door de familie als aanstootgevend opgevat. Dat ze ook niets van zich liet horen na haar vaders dood en niet naar de begrafenis kwam, werd haar evenzeer kwalijk genomen.
Inmiddels is ze weduwe geworden en terug in haar geboorteplaats. Ze belt haar moeder, maar die neemt niet op. Dat zinnetje wordt regelmatig herhaald en loopt als een leidmotief door het boek heen. Haar zus stuurt haar wel korte berichten en geeft aan dat hun moeder geen contact wil. De vraag is waarom de moeder geen contact wil, of het er toch nog van gaat komen en zo ja, wat dat zal opleveren.

“De moeder is een spiegel waarin de dochter zichzelf ziet en de dochter is een spiegel waarin de moeder haar verloren ik ziet, dus wil mam mij niet zien om niet te hoeven zien wat ze is kwijtgeraakt?”

Bij gebrek aan een ontmoeting stelt de (naamloze) vrouw zich voor wat er in haar moeder omgaat en begint haar te stalken zonder dat deze het in de gaten heeft. Dit weerzien op afstand roept allerlei herinneringen op, waarmee ze haar versie van de waarheid creëert in een lange innerlijke monoloog, die verdeeld is over korte hoofdstukken van verschillende lengte, soms maar een korte alinea. De zinnen zijn lang en samengevoegd met veel komma’s op plaatsen waar ik persoonlijk liever een punt zie. Vermoedelijk heeft de vertaalster hierbij het origineel gevolgd. Het duurt even voordat je gewend bent aan deze stijl, maar door de korte hoofdstukken en de open plek blijf je doorlezen. Je wil weten of het nog tot een confrontatie komt en zo ja, hoe die verloopt. De obsessie van de hoofdpersoon lijkt een zinloze exercitie, gaat op een gegeven moment zelfs wel heel ver en dat roept gemengde gevoelens op ten aanzien van de acties die de hoofdpersoon onderneemt om een confrontatie uit te lokken.
De vraag die ook steeds meer opkomt, is in hoeverre haar versie van het verleden klopt, want hoe betrouwbaar is zij zelf als verteller? Volgens haar ouders heeft zij de werkelijkheid naar haar hand gezet om er kunst van te kunnen maken. Daarmee heeft zij het hart van de familie gebroken:
“Ik was degene die kopjes brak, harten brak, ik had mams spiegelborstel per ongeluk gebroken, ik was degene die mensen op de zenuwen werkte. Je hebt een verwrongen geest, zei pa.”

Het boek is deels gebaseerd op het eigen leven van de schrijfster, al zegt ze in een interview met Het Parool dat ze zelfs niet zo ver zou gaan. Haar vorige roman Zomerhuis leidde voor Hjorth tot een definitieve breuk met haar familie. Er kwam een ‘tegenboek’ van een van haar zussen, haar moeder dreigde met dwangsommen als een toneelstuk naar het boek werd uitgevoerd. Hjorths Wikipediapagina werd door trollen uit eigen kring aangepast, de roman gebaseerd op verdrongen herinneringen die tijdens psychotherapie naar boven kwamen, heet er nu 'absurdistisch'.
Dat maakt nieuwsgierig naar het vorige boek, al spreekt de schrijfstijl me minder aan dat dat van andere Noorse schrijvers zoals Herbjorg Wassmo.