Zelfbeschikking en zelfvernietiging
In het Boekenweekessay, deze week uitgekomen in het kader van het thema 'Verboden vruchten', verkent Connie Palmen (1955) de zonde van de vrouw. We kennen allemaal het verhaal van Adam en Eva die uit het paradijs verdreven worden, omdat ze de verboden vrucht - de appel - van de boom der kennis hebben gegeten. Door het gebod van God de vader te schenden verliezen ze hun onschuld en worden zich bewust van zichzelf en hun naaktheid. Daarmee is ook de vrije wil geboren: de keus tussen goed en kwaad. Aan de hand van vier vrouwenlevens uit de vorige eeuw onderzoekt Palmen het verband tussen onaangepastheid, het creëren van een nieuwe identiteit en zelfdestructie als gevolg van de gevoelens van schuld en schaamte die dat met zich meebrengt.
Palmen ziet de erfzonde als de zonde van de verbeelding. De vier vrouwen conformeren zich niet aan het traditionele beeld dat van vrouwen bestaat door zich te onderwerpen aan een man, maar scheppen een nieuw imago waarmee ze het publieke domein betreden. Thuis wachten echter de demonen die ze proberen te bestrijden.
"Het is de ultieme tragiek van het gehavende kind dat zichzelf opoffert en wegmaakt door een ander te worden. De zelfopoffering is de vrijwillig ondergane straf, een zelfbestraffing voor het schenden van de wet van de Vader, voor de soevereiniteit van de hergeboorte. Geen enkele liefde zal vanaf nu vertrouwd kunnen worden, want de liefde voor de vrouw uit het publieke domein is de liefde voor een idool, niet de liefde voor de echte vrouw, voor het beschadigde kind."
Dit essay ontbeert de bevlogenheid en beeldende kracht van Palmens laatste roman. De schrijfstijl is niet bijzonder levendig of geestig. Wel leest het gemakkelijk, omdat het dun is (nog geen 60 bladzijden) en opgedeeld is in vier delen, voorafgegaan door een ‘handleiding’. Wie de vrouwen niet kent, kan de inhoud niet op betrouwbaarheid beoordelen, maar dat is ook niet nodig. Het gaat erom of Palmen overtuigt en aannemelijk maakt. Dat is ten dele het geval. De voorbeelden lijken vrij willekeurig bij elkaar gezocht en door Palmen naar haar hand gezet.
De belangrijkste overeenkomst is dat deze vier geen geborgen jeugd hebben gehad, daardoor geen gevoel voor eigenwaarde hebben ontwikkeld, een excentriek leven hebben geleid en aan mateloosheid te gronde zijn gegaan. De vraag is of dit niet ook voor beroemde mannen geldt.
Monroe droomde ervan om een ster te zijn, ontdekte dat ze aandacht kreeg wanneer ze een bepaalde pose aannam en perfectioneerde haar lichaam, houding en blik. De schaduwkant hiervan bleek dat ze zich een ding voelde dat men weg kon doen. Ze pleegde zelfmoord door een overdosis pillen in te nemen.
Marguerite Duras ervoer het schrijverschap als een wedergeboorte en het schrijven als een religieuze handeling, maar maakte van haar leven een fantoomleven. Net als Monroe sprak ze soms over zichzelf in de derde persoon. Ze overschreed vele grenzen en doorbrak zowel literair-technische als inhoudelijke taboes. Haar mateloosheid in het gebruik van genotsmiddelen leidde tot een eenzame dood.
Jane Bowles ging gebukt onder een verlammende besluiteloosheid en een verbod op de verbeelding. Door lichamelijke en mentale klachten werd ze teruggeworpen op een innerlijk leven. Het schrijven bleek een uitweg, maar versterkte haar afzondering. Haar mateloosheid in het gebruik van alcohol en haar destructieve affaire met een Marokkaanse vrouw hebben haar ziektebeeld versterkt. Zij deed alles wat ze eng vond als een soort offer om vergeving te krijgen voor de zonde van de verbeelding en eindigde in een psychiatrische kliniek.
Een heel ander type was Patricia Highsmith, die zich een ongewenst kind voelde, een jongen in een meisjeslichaam, en de wens koesterde om haar stiefvader te vermoorden. Ook zij vond in het schrijven een uitweg voor haar verlangen om zichzelf ‘weg te maken’. Ook zij had last van schaamte, zelfhaat en mateloosheid. Ook zij rookte, dronk, had slechte seksuele relaties met vrouwen en stierf in eenzaamheid. Haar lugubere fantasie en haargevoelens kon ze kwijt in haar alter ego, de gewetenloze moordenaar in haar romans.
Reageer op deze recensie
Meer recensies van Inge Deutekom
Gesponsord
Een diepgravend onderzoek naar de meest mysterieuze politieke moord van de 20e eeuw, die op de Amerikaanse president John F. Kennedy.
Nieuwe, prachtige roman van dé literaire stem uit Ierland, Sally Rooney.
Dog Man is terug met een spannend nieuw avontuur! Een stinkdier zorgt voor een groot drama: Dog Man ruikt verschrikkelijk
Een radicaal eerlijk en aangrijpend onderzoek van een dochter die niet alleen de moeizame relatie met haar moeder probeert te begrijpen, maar ook de verstoorde relatie tot haar eigen lichaam.
Speurend naar eeuwenoude ruïnes en kastelen, objecten en kunstwerken, reisroutes en slagvelden slalomt Bart Van Loo door de Lage Landen.
Een nieuwe Baantjer is altijd een goed cadeau! Op een voorjaarsochtend wordt het lichaam van Ron Doomerik aangetroffen in zijn appartement aan de Amsterdamse Houtkade. Er steekt een mes in zijn rug.
Een magische reis naar Fantasia is een nieuwe versie van het avontuur Lang Leve Fantasia van Geronimo Stilton met extra veel avontuur en veel meer illustraties. Superdikke editie met 3D-beeld, geuren en vele andere extra's!
Een betoverend cadeauboek, met linnen omslag, poëtisch vertaald door Imme Dros.
De manga over een avontuurlijke eenhoorn voor 9+. Unico's liefde heeft Venus en haar handlanger Byron wakker gemaakt, die hen allebei willen vernietigen!
De uiterwaarden, de laatste Nederlandse wildernis. Een schitterend halfland van angst en hoop, ingeklemd tussen hoge dijken, waar alles permanent verandert en niets is wat het lijkt.
Meester Jesper gaat op schoolkamp met de kinderen uit groep 8. De directeur, mevrouw Azijnvijver, heeft één strenge eis: geen telefoons mee op kamp.
Meester Mark verzamelde de allerleukte taalfoutjes en kinderlogica over feesten en feestjes: van verjaardag tot kerst, en van sint tot de geboorte van een baby.
Op zoek naar avontuur en de waarheid over haar moeder, wordt Cato meegesleurd op een gevaarlijke reis door tijd en herinneringen - Gouden Griffel-winnaar in een luxe uitgave!
Een zeer vooraanstaand forensisch antropoloog claimt dat in het kunstwerk gebruik is gemaakt van een menselijk bot.
Diep verscholen in de Appalachen ligt de McAlpine Lodge, waar Will en Sara hun huwelijksreis doorbrengen. Het resort is een afgelegen paradijs op aarde, behalve dan dat iedereen er liegt.
Het langverwachte vervolg op Koninkrijk. Een thriller over verloren zielen, familiebanden en dodelijke loyaliteit.
Vergeet wat je weet over het continent Afrika. Zeinab Badawi duikt in het verleden van haar geboortecontinent, de geboorteplek van de mensheid.
Waar we onze kinderen in de fysieke wereld steeds meer overbeschermen, laten we hen in de digitale wereld vogelvrij – met desastreuze gevolgen voor hun mentale welzijn.
In dit derde deel van 'De memoires van Abel Sikkink' zien we Parijs en het grillige Europa van de tweede helft van de negentiende eeuw.
De ineenstorting van welvaartsstaten, supercyclonen, megadroogtes, extreemrechts extremisme, ongebreidelde virussen, energietekorten, cyberaanvallen: de mensheid beweegt zich richting een tijdperk van permanente crisis.
Dit boek wijst de weg naar een energieker leven. Je wakkert het vuur in je leven weer aan!
