Als een celloklank ‘s nachts midden in de duisternis
We verplaatsen ons naar Jeruzalem, december 1959, waar Sjmoeël Asj rusteloos door de regenachtige straten zwerft "als een duizelige beer die boos was omdat hij uit zijn winterslaap was gehaald". Hij is 25 jaar, verlegen en gevoelig, snel opgewonden en astmatisch, heeft een stevig postuur en weelderige haargroei. Zijn vriendin heeft de relatie verbroken, zijn Kring voor Socialistische Vernieuwing is verdeeld geraakt en zijn ouders hebben zijn studietoelage stopgezet, waardoor hij zijn onderzoek naar Jezus door de ogen van de joden moet stopzetten. Dan reageert hij op een advertentie waarin een student geesteswetenschappen wordt gevraagd als gezelschap voor een oude man in ruil voor kost en inwoning. Hij raakt betoverd door het huis en de tuin, waar een oeroude stilte heerst en – zo blijkt later- de geur van teleurstelling en verdriet. Hier brengt hij drie wintermaanden door en wordt de loop van zijn leven vertraagd. Zo presenteert de verteller de hoofdpersoon met enige afstand, maar trekt hij ook onmiddellijk de lezer in de melancholische sfeer van het boek.
De zolderkamer wordt zijn winterhol waar hij luiert, leest en schrijft. ’s Avonds voert hij gesprekken met de invalide Wald, die daarnaast vurige en sarcastische telefoongesprekken voert met onzichtbare vrienden. Ze discussiëren over de Israëlisch-Palestijnse kwestie en Sjmoeël vertelt over zijn onderzoek naar Judas Iskariot, die volgens hem aanvankelijk als spion naar Jezus was gestuurd, maar een van zijn vurigste apostelen werd en meer dan Jezus zelf in zijn goddelijkheid geloofde. Hij werd de bedenker, impresario, regisseur en producent van het spektakel van de kruisiging, maar toen Jezus als een mens van vlees en bloed stierf, verhing Judas zich uit schuldgevoel. In deze versie zou hij geen verrader zijn geweest.
Wald woont met zijn schoondochter Atalja Abarnaël. Toen Ben Goerion de oprichting van de staat Israël voorbereidde, ging haar vader twijfelen aan de juistheid daarvan. Zou het niet beter zijn wanneer joden en Arabieren staatloos, verdraagzaam naast elkaar zouden leven? Deze opvatting werd als verraad opgevat; Abarnaël werd verstoten en tot aan zijn dood doodgezwegen. Israël werd gesticht, er brak oorlog uit en de zoon van Wald kwam om.
Sjmoeël voelt zich aangetrokken tot de oudere Atalja, die afstandelijk en sarcastisch doet, maar warmte in haar stem heeft en hem af en toe benadert. Ze lijkt hem sympathiek te vinden en zoekt zelfs seksuele toenadering. Na drie maanden pakt ze zijn plunjezak en deelt hem mee dat hij moet vertrekken: "Als je langer bij ons blijft, raak je nog helemaal versteend. Net als wij. Dan raak je met mos begroeid. De beer moet weer wakker worden." Ontwaakt uit zijn winterslaap verlaat Sjmoeël Jeruzalem en neemt de bus naar een nieuwe nederzetting. De lente zit in de lucht.
Dit is een ideeënroman in de Oost-Europese traditie; er is een duidelijke verteller die ons met sfeervolle ruimtebeschrijvingen en prachtige vergelijkingen het verhaal inloodst. We wanen ons in Jeruzalem en raken betrokken bij de personages met hun dilemma’s, kwetsuren en overtuigingen. Amos Oz (1939) gebruikt de jonge en de oude man als spreekbuis voor zijn eigen ideeën over de relatie tussen Israël en Palestina. Al vaker heeft hij zich uitgesproken tegen fanatici en voor verdraagzaamheid en begrip, maar liet hij ook zien dat het naïef is om te denken dat Israëli’s en Palestijnen zo maar vrienden kunnen worden. Daarnaast nuanceert hij het begrip verraad aan de hand van zowel Judas en Abarnael als Sjmoeël zelf, die zich realiseert dat hij zelf in de ogen van zijn ouders ook een verrader is: "Wie de moed heeft zichzelf te veranderen, zal altijd beschouwd worden als een verrader door degenen die niet in staat zijn tot enige verandering."
Ooit zei Amos Oz in een lezing: "Literatuur vormt een brug tussen volkeren; zich kunnen inleven in iemand kan een tegengif voor fanatisme zijn." Daarvan is deze bezielde roman een goede illustratie. Hij verdient daarom een groot lezerspubliek en misschien wel de Nobelprijs, maar bovenal is hij wijs, mild en hartverwarmend.
Reageer op deze recensie
Meer recensies van Inge Deutekom
Gesponsord
Wanneer zijn ploeg vastloopt door een reusachtig bot, gaat Boer Boris samen met Berend en Sam op onderzoek uit. Van welk dier zou dit bot kunnen zijn? Een cavia? Een marmot?
Marie zit op de beste school van de wereld met de allerliefste juf. Als haar klas uitgenodigd wordt om een week te ruilen met een andere klas, logeert Marie zelfs in een villa met zwembad en paarden.
De TikToks die geheimen van leerlingen én docenten onthullen, zijn enorm populair op Lauries school. Maar is het wel echt ongeluk als een meisje uit een van de sappigste TikToks om het leven komt?
Met zeven sleutels kan een bont gezelschap reizigers de schat van de meedogenloze Roverkoning in handen krijgen, als ze langs de zeven bewakers kunnen komen.
Noura leeft met een groot geheim – haar moeder mag absoluut niet ontdekken dat ze bij volle maan in een weerwolf verandert. En dan is er nog dat andere grote geheim ...
Als het afbrokkelende gebouw van Brams middelbare school wordt gesloten, moet hij ergens anders heen dan zijn beste vriend, Theo Thorbecke. Kunnen ze de school nog redden?
De kikkertjes maken weer met veel plezier en humor hun stripboeken. Met hun opbrengsten kunnen ze snoep kopen. Of kunnen ze het beter samen aan iets anders besteden?
Waakgorgel Jukko vertelt de Waakgorgeltjes-in-Opleiding en Melle dat er boven de poolcirkel een groot leger Brutelaars oprukt. De verdedigende Gorgels vallen allemaal in slaap.
Drie tieners bekennen de moord op Mirza. Alle drie hebben ze een motief, maar slechts een van hen is de dader. Wie viel Mirza aan op het feest? Wie is de mystery guest?
Er is een landelijke internetstoring en nu kunnen Quinn en Aaron geen huiswerk maken. Ze moeten een voldoende halen, anders moeten ze stoppen met hun videokanaal.
Een ode aan de allesoverstijgende kracht van vrouwenvriendschap en een intiem portret dat een nooit eerder getoonde kant van Marilyn Monroe laat zien.
Als haar vader haar herinneringen vertelt die niet rijmen met de geschiedenis zoals zij die kent, gaat Olga twijfelen over haar achtergrond.
Dit is het sensationele verslag van hoe Red Bull luidruchtig de Formule 1-wereld instapte en steeds succesvoller werd om uiteindelijk de sport te domineren met Max Verstappen.
Twee advocaten, de een wit, de ander zwart, proberen hun ten onrechte beschuldigde zwarte verdachte van de doodstraf te redden.
Tijdens een roerige debatavond aan de universiteit in Kiev verklaart Dani's jeugdvriend Pavel dat het socialisme dood is. Wanneer Pavel vervolgens verdwijnt, gaat Dani naar hem op zoek.
Journalist Gina deed jarenlang verslag van oorlogen over de hele wereld, maar sinds kort is ze correspondent in Rome. Na een zwoele zomeravond belandt ze in bed met haar jeugdvriend Okke.
Wanneer Poppy anonieme brieven ontvangt, betrokken is bij een ongeval en verrast wordt door een groot geldbedrag, wordt haar veerkracht zwaar op de proef gesteld.
Schrijfster Keet ontdekt dat de eigenaresse van een sjofele strandtent waar ze graag komt, illegaal onderdak biedt aan een groepje jongeren.
Bruce Cable, de extravagante boekhandelaar die zijn winkel bestiert op Camino Island, en de groep schrijvers die hij om zich heen heeft verzameld staan voor een nieuwe uitdaging.
Tanya, een Britse exchange student, komt een jaar lang in het gezin van Natalie en Matt wonen in hun luxe huis in Los Angeles. Ze begint steeds meer te lijken op hun overleden dochter Anabel.
Wanneer haar buurvrouw Kira dood wordt aangetroffen denkt iedereen aan zelfmoord. Maar Nancy is ervan overtuigd dat er kwade opzet is.
Amsterdam, 1824. In de kinderkolonie heerst een hard regime van tucht en discipline. Samen maken Karel en Lize een plan: proberen te ontsnappen uit Veenhuizen ...
Cornelisse en Wertheim selecteerden de mooiste en indrukwekkendste verhalen uit 12,5 jaar Echt gebeurd. Ook op papier beklijven deze verhalen. Een feest om te lezen!
Het team is een oude sekte op het spoor als plotseling de cold case roodgloeiend wordt: een jonge vrouw is sinds een paar dagen spoorloos verdwenen...
Pim Franssen beschrijft zijn reis vol beproevingen van twee jaar en twee dagen door 26 Afrikaanse landen in een oude Land Cruiser.
Over vergeving, spijt hebben van altijd maar doorgaan, het plezier van simpel leven en de kracht die schuilt in gewoon geluk.
Op Ivy's safari’s worden dieren alleen gefotografeerd. Ze stuit daarbij op verzet van de andere witte jagers, maar ze zet vastberaden door.
De zeventigjarige Cecilia kijkt ernaar uit de zomer ongestoord aan de kust door te brengen. Dit plan wordt echter verstoord als ze een onverwachte gast aantreft.
Met zijn kenmerkende opgerolde sokken, zijn taaiheid en wilskracht hoort Søren Lerby bij de absolute boegbeelden van het voetbal.
Als de jonge Ned Maddstone zich na een uit de hand gelopen grap op school plots in een streng bewaakte gevangenis bevindt, ziet de toekomst er veel minder rooskleurig uit.
Als je het lastig vindt om je gewoontes te veranderen, ligt dat niet aan jou. Slechte gewoontes blijf je herhalen, omdat je de verkeerde methode gebruikt.
Miljardair Georg zoekt hulp bij zijn vriend Joe Carling, voor zijn spoorloos verdwenen kleinzoon en enige erfgenaam. Iemand heeft er baat bij heeft als Filip nooit gevonden wordt …
Dumoulin wordt geconfronteerd met plekken waar nederlagen, crashes en rivalen een voedingsbodem bleken voor twijfels, frustraties en onzekerheden.
Het jaar van Gwen van Poorten varieerde van paddoceremonies tot botox, van met je partner naar Burning Man en je daar verloven tot het verbreken van die verloving.
Qmusic-dj en brandweerman Tom geeft aan de hand van heftige, verdrietige, leuke en soms idiote verhalen een eerlijk en inzichtelijk beeld van het leven van een brandweerman.
