Stem uit het hiernamaals

Velen kennen de dichter Pablo Neruda uit de film Il postino, de compositie van Mikis Theodorakis naar aanleiding van het beroemde gedicht Canto general of de biografie van Neruda zelf. Hij gaf de onderdrukten en zijn vaderland Chili stem in rijke beelden en verspreidde zijn communistische denkbeelden over de wereld.

Enkele jaren gelden verscheen in ons land van Pauline Slot En het vergeten zo lang waarin de Nederlandse echtgenote van Neruda aan de vergetelheid ontrukt werd. Het huwelijk duurde niet lang- hij had al snel een ander- en nooit heeft Neruda, die zoveel liefdesgedichten schreef, deze vrouw bezongen. Ook zijn dochter Malva heeft hij vrijwel doodgezwegen. Het meisje had een waterhoofd en was nauwelijks levensvatbaar. Hij noemde haar in een brief een vampier van 3 kilo, een gedrocht en een ‘puntkomma’. Ze was vernoemd naar een plant en leidde een vegeterend leven, tot ze na 8 jaar overleed: “De bloem geknakt”.

Nu heeft Hagar Peeters, bekend als dichteres, deze schim uit het hiernamaals een stem gegeven en haar alsnog de erkenning gegeven die ze bij leven nooit van haar vader kreeg. Geïnspireerd door de beeldentaal van Neruda en voorzien van een rijke fantasie laat zij het meisje als een alwetende engel tot de lezer spreken: “In het nachtelijk woordvonksel dat van mijn vader losbrak en zichzelf naar mijn moeder katapulteerde, lag de kiem van mijn toekomstige ontoereikende ik”.

Malva verkeert in een bont gezelschap van beroemdheden als Socrates, Roald Dahl en de Poolse dichteres Szymborska, het romanpersonages Oskar uit De blikken trommel van Gunther Grass en andere in de steek gelaten kinderen van beroemde en succesvolle mannen. Deze komen er blijkbaar mee weg als zij hun vrijheid gebruiken om de mensheid onsterfelijke kunstwerken te schenken. Dat heet 'moral luck'.

Na haar dood wordt het voor Malva een obsessie om de afwijzing van haar vader ongedaan te maken. Ze zoekt haar ouders afwisselend op en begeleidt hen, al merken ze daar niets van: “Mijn kloppend hart- fantoomgebons- altijd weer die vreemde mengeling van opluchting en teleurstelling, als blijkt dat niemand mij ziet staan”.

Zelf is Hagar Peeters ook elf jaar lang genegeerd en verzwegen door haar vader, die als afstammeling van vermoorde joden wilde afwijken van de massa, naar Chili reisde en reisreportages maakte, Neruda zelfs heeft meegemaakt, totdat zij hem een brief schreef. Zo moet Hagar nu ook Neruda postuum naar Malva lokken “Laat dit geschrift mijn aanbevelingsbrief zijn”.

Een samenvatting doet geen recht aan deze originele roman. Over de geloofwaardigheid valt te twisten - de lange zinnen associeer je niet met een zwakbegaafd meisje -, maar de humor, de (eigen)wijze toon, de weelderige beeldspraak en experimentele gedichten ter afwisseling geven een bijzondere leeservaring, al moet je wel een ervaren lezer zijn om zoveel lyriek tot je te nemen. Het vraagt om langzaam lezen en de woorden proeven: “en de zoete slaap waarin hij vervolgens was gegleden, maakte een uitglijder en werd een glijbaan waaraan maar geen einde kwam, zo voelde mijn vader onder in zijn buik hoe hij de afdaling inzette terwijl hij in werkelijkheid aan het opstijgen was tot de regionen van het hiernamaals, waarin ik hem nog lang niet zal aantreffen maar waar hij zich wel degelijk moet bevinden want het hiernamaals is groot en bovendien was hij zo dood als een pier, wat de artsen de volgende dag eensluidend vaststelden aan de hand van zijn gestaakte polsslag en gegeven het onmisbare feit dat zijn ogen gesloten bleven en er niets maar dan ook niets eer aan hem bewoog; nog geen zuchtje wind ging er door die ledematen, die stokstijf bleven alsof zonsverduistering en hartje winter in een klap en op hetzelfde moment waren ingevallen. Ik rekte deze zin opzettelijk om gedurende het verstrijken ervan mijn vader de tijd te geven op zijn gemak het leven te verlaten en de dood binnen te treden.”