In mijn vorige leven was ik een lamprei

“Zonder zo’n orgaan dat ons leven opstuwt naar ongekende hoogten of laat neerstorten in peilloze diepten, ons hart in verwarring brengt, ons prachtige visioenen toont en soms de dood in drijft, zou ons leven maar een saaie boel zijn”.

Het heeft even geduurd sinds de vorige roman De kleurloze Tsukuru en zijn pelgrimsjaren, maar Haruki Murakami (1949) is helemaal terug met zijn nieuwe verhalenbundel Mannen zonder vrouw. Hoewel het om zeven verschillende verhalen gaat, zijn ze ongeveer even lang en nauw met elkaar verbonden. Het gaat over mannen die zielsveel van een vrouw houden om haar vervolgens te verliezen aan een andere man en/of de dood. Ze blijven achter met een holte in hun ziel en de vraag wie zij eigenlijk was. Voor mannen zonder vrouw is de wereld een uitgestrekte, schrijnende chaos, precies zoals de achterkant van de maan. Dan dringt de kleur van de eenzaamheid diep hun lichaam binnen als een vlek die er niet meer uitgaat. Er zit niets anders op dan te leven met zijn subtiele veranderingen van kleur of uit het leven te verdwijnen.

Zo is er de acteur die na de dood van zijn vrouw haar laatste minnaar uitnodigt in een poging erachter te komen wat haar dreef. Hij is gewend te acteren en doet alsof hij vriendschappelijke bedoelingen heeft, maar ontdekt dat hij door het spelen van een rol telkens een klein beetje verandert. Zijn oude zelf is als een kleine, harde brandkast die naar de bodem van de zee is gezonken. De andere man zegt op een dag tegen hem: "Als je een ander werkelijk wilt zien, zit er niets anders op dan diep in jezelf te kijken." Dan verdwijnt de obsessie om zijn vrouw te willen begrijpen.

Ook is er de dokter die jarenlang een keurige man is geweest, met vaste gewoonten en wisselende minnaressen, totdat hij obsessief verliefd wordt op een getrouwde vrouw, die hem voor een derde man verlaat. Hij voelt zich zo onverbrekelijk met haar verbonden dat hij zichzelf tot nul wil reduceren en daarbij tot het uiterste gaat.

Wat raakt deze mannen dat ze zo verslingerd raken aan een vrouw? Murakami doet een poging het raadsel te ontsluieren door er omheen te cirkelen. Zijn personages ontmoeten elkaar in een rustige jazzbar met een kat op een stoel en de een vertelt de ander zijn levensverhaal. De mannen in kwestie zijn verbaasd als ze merken dat hun vrouw een minnaar heeft, terwijl zij menen een uitstekend huwelijk te hebben. Maar soms is een vrouw nieuwsgierig, zegt iemand. Volgens een ander hebben vrouwen een bepaald orgaan waardoor zij kunnen liegen over heel wezenlijke zaken.

Sheherazade is een getrouwde vrouw die haar minnaar in vervoering brengt met verhalen. De intimiteit die daardoor ontstaat, lijkt wezenlijker dan de seks. Zij creëert een speciaal soort tijd die met de werkelijkheid is verweven, maar haar tegelijkertijd tenietdoet. Ze betovert hem met haar verhaal over de lamprei, die een soort zuignap heeft waarmee hij zich aan planten of stenen op de bodem van een meer of rivier hecht en zachtjes heen en weer wiegt. Wanneer er een forel langskomt, zuigt hij zich vast aan de buik van een forel en raspt een gat in het lichaam van de vis om hem van binnen uit te hollen.

Raadselachtige gebeurtenissen, verdwenen of ontzielde mensen, een jazzbar in een rustig steegje met een zwijgzame barkeeper en een kat…Voor wie het werk van Murakami kent, is het een feest van herkenning. Voor wie nog nooit iets van hem heeft gelezen, is dit een mooie kennismaking met deze schrijver van meeslepende, meditatieve en mysterieuze verhalen.