Dichte luiken in elkaars brein openzetten en het dan laten waaien
“Ja, als je eenmaal aan je herinneringen begint te morrelen, komt ook de twijfel uit zijn hok gekropen. Het geheugen beschouw ik altijd als een trouwe kat die je kirrend tegemoetkomt, maar nu is het een nukkige oude kater die stram en vermagerd bij de verwarming ligt. Een paar brieven later, en onze individueel gekoesterde herinneringen worden al onderuit geschoffeld.” (WR)
Of heb ik het verzonnen? bevat de correspondentie van Herman Koch en Wanda Reisel uit 1986-1988 en 2011-2013. Beide schrijvers woonden in de jaren ’70 in Amsterdam-Zuid en zaten op het Spinoza Lyceum. Met nog een paar vrienden brachten ze vakanties door in een eenvoudig huisje in Zeeland, waar ze vooral heel veel thee dronken. Terugkijkend op die jaren realiseren ze zich dat ze uit een bevoorrecht milieu kwamen, opgegroeid met welvaart en verdraagzaamheid, waartegen zij zich destijds afzetten door tweedehandskleding te dragen en te sympathiseren met linkse revolutionairen als Che Guevara zonder de hang naar spiritualiteit van het hippiedom serieus te nemen. Daarnaast wisselen ze ervaringen uit met boeken, films en muziek. Herman stuurt Wanda ook fragmenten uit zijn eerste roman (MM) om te beoordelen en corrigeren.
“Jij had je humorschild, waardoor er een scherm tussen ons in stond en ik durfde zeker niet door dat pantser heen te breken (…) En naast alle ironie en grappenmakerij die om ons vriendenclubje hing, was ernstig zijn moeilijk. We waren altijd een beetje op onze hoede bij jou in de buurt, omdat jij als een schorpioen ineens met een vlijmscherpe grap iemand te grazen kon nemen.”
Bij Herman Koch denk je onwillekeurig aan de sarcastische hoofdpersonen uit Red ons, Maria Montanelli, Het diner en Zomerhuis met zwembad. In deze brieven komt echter een andere kant van hem naar voren: de mens achter zijn masker, waar Wanda door gefascineerd is. Aanvankelijk camoufleerde hij destijds zijn verlegenheid en belangstelling voor haar en anderen achter harde grappen, totdat hij zich realiseerde dat hij weliswaar met veel lawaai ruimte had ingenomen, maar op tijd gas terug moest nemen om met andere mensen in contact te komen.
Wanda merkt op dat zijn sarcasme wegebde vanaf het moment dat Amalia in zijn leven kwam. Ook ziet ze overeenkomsten met Knausgard: “zoals het verbaal tiranniseren van andere mensen op school, ze met een bepaalde ironie de baas kunnen zijn, je superioriteit tonen aan een stel slapzakken, merken dat dat een bepaalde kracht kan zijn, maar ook dat het eenzaam is aan de top.” “Nee, Wanda, nu even niet, want jij bent joods”, ervoer ze echter als een bevrijdende, taboedoorbrekende grap binnen de vriendengroep. Ze vond het verfrissend om de dichte luiken in elkaars brein open te zetten en het te laten waaien.
Een brievenboek bevat niet de spanning en dramatiek die een roman doorgaans met zich meebrengt. Je kunt het boek gemakkelijk wegleggen om later weer een paar bladzijden te lezen. Je wordt wel getrakteerd op een kijkje in de binnenwereld van beide schrijvers en vindt daar interessante observaties die soms bijzonder fraai zijn verwoord.
Reageer op deze recensie
Meer recensies van Inge Deutekom
Gesponsord
Een indringend verhaal op het scherp van de snede, vanuit de belevingswereld van de strafrechtadvocate die als slachtoffer moet strijden voor een eerlijke behandeling onder het recht waar ze altijd in heeft geloofd.
Hetzelfde boek lezen brengt mensen samen: je hebt direct iets om over te praten! Daarom lezen we in november met heel Nederland 'Joe Speedboot' van Tommy Wieringa. Je haalt het boek gratis op bij je bibliotheek.
'Bevreemdend, mysterieus en ongelofelijk. Esther Gerritsen maakt het onbereikbare perspectief herkenbaar.' – Jury Boekenbon Literatuurprijs 2024 over Gebied 19
Nieuwe, prachtige roman van dé literaire stem uit Ierland, Sally Rooney.
Dog Man is terug met een spannend nieuw avontuur! Een stinkdier zorgt voor een groot drama: Dog Man ruikt verschrikkelijk
Een radicaal eerlijk en aangrijpend onderzoek van een dochter die niet alleen de moeizame relatie met haar moeder probeert te begrijpen, maar ook de verstoorde relatie tot haar eigen lichaam.
Speurend naar eeuwenoude ruïnes en kastelen, objecten en kunstwerken, reisroutes en slagvelden slalomt Bart Van Loo door de Lage Landen.
Een nieuwe Baantjer is altijd een goed cadeau! Op een voorjaarsochtend wordt het lichaam van Ron Doomerik aangetroffen in zijn appartement aan de Amsterdamse Houtkade. Er steekt een mes in zijn rug.
Een magische reis naar Fantasia is een nieuwe versie van het avontuur Lang Leve Fantasia van Geronimo Stilton met extra veel avontuur en veel meer illustraties. Superdikke editie met 3D-beeld, geuren en vele andere extra's!
Een betoverend cadeauboek, met linnen omslag, poëtisch vertaald door Imme Dros.
De manga over een avontuurlijke eenhoorn voor 9+. Unico's liefde heeft Venus en haar handlanger Byron wakker gemaakt, die hen allebei willen vernietigen!
De uiterwaarden, de laatste Nederlandse wildernis. Een schitterend halfland van angst en hoop, ingeklemd tussen hoge dijken, waar alles permanent verandert en niets is wat het lijkt.
Meester Jesper gaat op schoolkamp met de kinderen uit groep 8. De directeur, mevrouw Azijnvijver, heeft één strenge eis: geen telefoons mee op kamp.
Meester Mark verzamelde de allerleukte taalfoutjes en kinderlogica over feesten en feestjes: van verjaardag tot kerst, en van sint tot de geboorte van een baby.
Op zoek naar avontuur en de waarheid over haar moeder, wordt Cato meegesleurd op een gevaarlijke reis door tijd en herinneringen - Gouden Griffel-winnaar in een luxe uitgave!
Een zeer vooraanstaand forensisch antropoloog claimt dat in het kunstwerk gebruik is gemaakt van een menselijk bot.
Diep verscholen in de Appalachen ligt de McAlpine Lodge, waar Will en Sara hun huwelijksreis doorbrengen. Het resort is een afgelegen paradijs op aarde, behalve dan dat iedereen er liegt.
Het langverwachte vervolg op Koninkrijk. Een thriller over verloren zielen, familiebanden en dodelijke loyaliteit.
Vergeet wat je weet over het continent Afrika. Zeinab Badawi duikt in het verleden van haar geboortecontinent, de geboorteplek van de mensheid.
Waar we onze kinderen in de fysieke wereld steeds meer overbeschermen, laten we hen in de digitale wereld vogelvrij – met desastreuze gevolgen voor hun mentale welzijn.
In dit derde deel van 'De memoires van Abel Sikkink' zien we Parijs en het grillige Europa van de tweede helft van de negentiende eeuw.
De ineenstorting van welvaartsstaten, supercyclonen, megadroogtes, extreemrechts extremisme, ongebreidelde virussen, energietekorten, cyberaanvallen: de mensheid beweegt zich richting een tijdperk van permanente crisis.
Dit boek wijst de weg naar een energieker leven. Je wakkert het vuur in je leven weer aan!
