Verschanst in woede en wrok
”Even streek de bewondering van de mensen voor haar, weduwe van een gefusilleerde oorlogsheld, troostend over haar rechte schouders en rug, maar seconden later vocht de koude woede over haar lot zich terug, sloot het harnas weer om haar verdriet.”
Er is al veel geschreven over de Tweede Wereldoorlog en de naweeën daarvan; over het verzet, het onderduiken en het verder moeten leven zonder een dierbare. Hier heeft Josha Zwaan (1963), bekend van Parnassia, Zeevonk en Dwaallicht, recentelijk een psychologische roman aan toegevoegd. Het gaat over het wel en wee van Lies van Gelder in de periode van 1934 tot 1995.
Lies is afkomstig uit een eenvoudig milieu - haar familie is van oorsprong joods, maar heeft zich bekeerd tot het hervormde geloof - en heeft de mogelijkheid gekregen om door te leren tot onderwijzeres. Ze komt als nanny in huis bij een rijk, joods gezin. Er heerst daar een levendige sfeer en de oudste zoon wordt verliefd op haar. Daniël is een bevlogen idealist, die zich aansluit bij de Communistische Partij en zich aangetrokken voelt tot de flinke, daadkrachtige vrouw. Ze trouwen, krijgen een zoon en gaan wonen op het Saturnusplein in Haarlem, maar Daniël wordt een uithuizige vader. Wanneer de oorlog uitbreekt, gaat hij bij het verzet, wordt verraden, opgepakt en geëxecuteerd. Lies heeft net haar tweede zoon gekregen, wanneer ze moet onderduiken. Het jongste kind gaat naar pleegouders en het oudste kind houdt haar op de been, terwijl zij aan een depressie lijdt.
“Het kind dat haar aanstaarde leek als twee druppels water op het gezicht dat ’s nachts haar dromen vulde, maar waaraan ze overdag niet wilde denken.”
Na de bevrijding wordt ze herenigd met haar jongste kind, dat op zijn vader lijkt, maar volkomen van haar vervreemd is. Ze voelt geen blijdschap en geen liefde, is alleen maar verbitterd en verstard. Het oudste kind blijft voor haar zorgen, maar is niet blij met de indringer en zij is ronduit onaardig tegen de jongste, die veel huilt en in zijn bed plast. Alleen bij de Communistische Partij, die financieel voor haar zorgt, voelt ze zich thuis, zeker wanneer het anticommunisme in Nederland toeneemt. De relatie met haar jongste zoon raakt nog meer verstoord en beide kinderen staan een relatie met een andere man in de weg. Wanneer zij ouder worden, nemen ze afstand van hun moeder, die zich pas jaren later realiseert hoezeer ze als moeder tekortgeschoten is.
De roman begint en eindigt met een brieffragment van Lies aan haar jongste zoon, waarmee ze haar zelfonderzoek inleidt en afsluit. De rest van het verhaal is in de zij-vorm geschreven, vanuit haar perspectief. De gebeurtenissen worden in chronologische volgorde verteld en beslaan een grote tijdspanne. Daardoor worden sommige periodes vrij snel samengevat en vinden er flinke tijdsprongen plaats om op cruciale momenten te vertragen. Dit is af en toe verwarrend, omdat er – met name aan het einde van de roman – ineens jaren voorbij zijn gegaan die je als lezer niet mee hebt beleefd.
Er wordt veel uitgelegd, bijvoorbeeld over het communisme in Rusland en de CPN, wat informatief is, maar de vaart uit het verhaal haalt. Het taalgebruik is meestal realistisch en adequaat, maar spreekt weinig tot de verbeelding. Misschien heeft dat laatste te maken met de waargebeurde feiten waarop de schrijfster zich heeft gebaseerd. De roman begint ouderwets romantisch, wanneer Lies kennismaakt met het gezin Schrijver en de verliefde Daniël. De lezer blijft op afstand. Pas wanneer na diens dood het drama zijn intrede doet en het gevoelsleven van de hoofdpersoon centraal komt te staan, wordt de roman intenser en schrijnender. Het wordt ongemakkelijk. Op een bepaald moment kun je zo’n afschuw krijgen van wat Lies doet, dat je niet meer verder wil lezen. Opnieuw wordt er dan afstand geschapen tussen de hoofdpersoon en de lezer. Al met al wordt er een interessant thema aangekaart, waaromtrent de lezer lang in spanning wordt gehouden, maar sluit je het boek met gemengde gevoelens over inhoud en vorm.
Reageer op deze recensie
Meer recensies van Inge Deutekom
Gesponsord
Wanneer zijn ploeg vastloopt door een reusachtig bot, gaat Boer Boris samen met Berend en Sam op onderzoek uit. Van welk dier zou dit bot kunnen zijn? Een cavia? Een marmot?
Marie zit op de beste school van de wereld met de allerliefste juf. Als haar klas uitgenodigd wordt om een week te ruilen met een andere klas, logeert Marie zelfs in een villa met zwembad en paarden.
De TikToks die geheimen van leerlingen én docenten onthullen, zijn enorm populair op Lauries school. Maar is het wel echt ongeluk als een meisje uit een van de sappigste TikToks om het leven komt?
Met zeven sleutels kan een bont gezelschap reizigers de schat van de meedogenloze Roverkoning in handen krijgen, als ze langs de zeven bewakers kunnen komen.
Noura leeft met een groot geheim – haar moeder mag absoluut niet ontdekken dat ze bij volle maan in een weerwolf verandert. En dan is er nog dat andere grote geheim ...
Als het afbrokkelende gebouw van Brams middelbare school wordt gesloten, moet hij ergens anders heen dan zijn beste vriend, Theo Thorbecke. Kunnen ze de school nog redden?
De kikkertjes maken weer met veel plezier en humor hun stripboeken. Met hun opbrengsten kunnen ze snoep kopen. Of kunnen ze het beter samen aan iets anders besteden?
Waakgorgel Jukko vertelt de Waakgorgeltjes-in-Opleiding en Melle dat er boven de poolcirkel een groot leger Brutelaars oprukt. De verdedigende Gorgels vallen allemaal in slaap.
Drie tieners bekennen de moord op Mirza. Alle drie hebben ze een motief, maar slechts een van hen is de dader. Wie viel Mirza aan op het feest? Wie is de mystery guest?
Er is een landelijke internetstoring en nu kunnen Quinn en Aaron geen huiswerk maken. Ze moeten een voldoende halen, anders moeten ze stoppen met hun videokanaal.
Een ode aan de allesoverstijgende kracht van vrouwenvriendschap en een intiem portret dat een nooit eerder getoonde kant van Marilyn Monroe laat zien.
Als haar vader haar herinneringen vertelt die niet rijmen met de geschiedenis zoals zij die kent, gaat Olga twijfelen over haar achtergrond.
Dit is het sensationele verslag van hoe Red Bull luidruchtig de Formule 1-wereld instapte en steeds succesvoller werd om uiteindelijk de sport te domineren met Max Verstappen.
Twee advocaten, de een wit, de ander zwart, proberen hun ten onrechte beschuldigde zwarte verdachte van de doodstraf te redden.
Tijdens een roerige debatavond aan de universiteit in Kiev verklaart Dani's jeugdvriend Pavel dat het socialisme dood is. Wanneer Pavel vervolgens verdwijnt, gaat Dani naar hem op zoek.
Journalist Gina deed jarenlang verslag van oorlogen over de hele wereld, maar sinds kort is ze correspondent in Rome. Na een zwoele zomeravond belandt ze in bed met haar jeugdvriend Okke.
Wanneer Poppy anonieme brieven ontvangt, betrokken is bij een ongeval en verrast wordt door een groot geldbedrag, wordt haar veerkracht zwaar op de proef gesteld.
Schrijfster Keet ontdekt dat de eigenaresse van een sjofele strandtent waar ze graag komt, illegaal onderdak biedt aan een groepje jongeren.
Bruce Cable, de extravagante boekhandelaar die zijn winkel bestiert op Camino Island, en de groep schrijvers die hij om zich heen heeft verzameld staan voor een nieuwe uitdaging.
Tanya, een Britse exchange student, komt een jaar lang in het gezin van Natalie en Matt wonen in hun luxe huis in Los Angeles. Ze begint steeds meer te lijken op hun overleden dochter Anabel.
Wanneer haar buurvrouw Kira dood wordt aangetroffen denkt iedereen aan zelfmoord. Maar Nancy is ervan overtuigd dat er kwade opzet is.
Amsterdam, 1824. In de kinderkolonie heerst een hard regime van tucht en discipline. Samen maken Karel en Lize een plan: proberen te ontsnappen uit Veenhuizen ...
Cornelisse en Wertheim selecteerden de mooiste en indrukwekkendste verhalen uit 12,5 jaar Echt gebeurd. Ook op papier beklijven deze verhalen. Een feest om te lezen!
Het team is een oude sekte op het spoor als plotseling de cold case roodgloeiend wordt: een jonge vrouw is sinds een paar dagen spoorloos verdwenen...
Pim Franssen beschrijft zijn reis vol beproevingen van twee jaar en twee dagen door 26 Afrikaanse landen in een oude Land Cruiser.
Over vergeving, spijt hebben van altijd maar doorgaan, het plezier van simpel leven en de kracht die schuilt in gewoon geluk.
Op Ivy's safari’s worden dieren alleen gefotografeerd. Ze stuit daarbij op verzet van de andere witte jagers, maar ze zet vastberaden door.
De zeventigjarige Cecilia kijkt ernaar uit de zomer ongestoord aan de kust door te brengen. Dit plan wordt echter verstoord als ze een onverwachte gast aantreft.
Met zijn kenmerkende opgerolde sokken, zijn taaiheid en wilskracht hoort Søren Lerby bij de absolute boegbeelden van het voetbal.
Als de jonge Ned Maddstone zich na een uit de hand gelopen grap op school plots in een streng bewaakte gevangenis bevindt, ziet de toekomst er veel minder rooskleurig uit.
Als je het lastig vindt om je gewoontes te veranderen, ligt dat niet aan jou. Slechte gewoontes blijf je herhalen, omdat je de verkeerde methode gebruikt.
Miljardair Georg zoekt hulp bij zijn vriend Joe Carling, voor zijn spoorloos verdwenen kleinzoon en enige erfgenaam. Iemand heeft er baat bij heeft als Filip nooit gevonden wordt …
Dumoulin wordt geconfronteerd met plekken waar nederlagen, crashes en rivalen een voedingsbodem bleken voor twijfels, frustraties en onzekerheden.
Het jaar van Gwen van Poorten varieerde van paddoceremonies tot botox, van met je partner naar Burning Man en je daar verloven tot het verbreken van die verloving.
Qmusic-dj en brandweerman Tom geeft aan de hand van heftige, verdrietige, leuke en soms idiote verhalen een eerlijk en inzichtelijk beeld van het leven van een brandweerman.
