Iemand moet onze verhalen doorvertellen

John is acht jaar wanneer zijn vader, Robert Williams, een ijsje wil gaan eten in Monroe, North Carolina. Het is dan 1958. Ze gaan door de voordeur naar binnen, wat alleen is voorbehouden aan blanke mensen. De politie wordt gebeld en zijn vader wordt gearresteerd. John voelt zich er ongemakkelijk onder. Later voert Williams strijd voor toegang tot een zwembad, leert zijn zoons schieten en laat John de kamer met wapens en munitie bewaken. In tegenstelling tot Martin Luther King kiest hij voor gebruik van geweld om zichzelf en andere zwarten te verdedigen tegen moord en doodslag door de Ku Klux Klan en andere blanken.

“Hoeveel pijn en moeite kostte het mij niet om het stemmetje te negeren dat nog altijd diep in mijn onderbewustzijn verborgen lag en op de raarste en meest onverwachte momenten fluisterde dat ik me niets moest verbeelden, dat ik zwart was en me beter rustig kon houden, onzichtbaar maken, wilde ik overleven”.

Mabel Williams was vijftien jaar, toen ze Robert ontmoette en zich aangetrokken voelde tot zijn knappe uiterlijk en onverschrokkenheid. Zijn belangstelling voor haar gaf haar een aura van onkwetsbaarheid en ondanks de waarschuwingen van haar ouders trouwde ze met hem, niet wetend wat hij voor haar verzweeg en wat haar te wachten stond: dreigtelefoontjes, achtervolgingen en arrestaties, meerdere vluchtpogingen en verhuizingen, voortdurende, angst en waakzaamheid:

“Er klopte iets niet aan ons leven, hoezeer we ook ons best deden, voortdurend was er die onderhuidse spanning, het vermijden van een duistere ondergrondse kracht die als een parasiet ons bestaan was binnengedrongen en langzaam ontwrichtte (…) In feite zaten we in de val en hadden we alleen elkaar nog.”

In 1961 zijn ze genoodzaakt om de stad te ontvluchten, worden de jongens tijdelijk ondergebracht in New York, reizen ze vandaar naar Cuba, waar ze een paradijselijke tijd beleven, tot de Russen zich ermee gaan bemoeien en ze een uitnodiging krijgen van Mao om naar China te komen, waar de jongens enkele jaren zonder hun ouders moeten achterblijven, totdat het veilig wordt geacht om terug te keren.

Christine Otten (1961) ontmoette de vrouw en zoon van Williams, voelde zich aangetrokken tot hun verhaal en besloot er een roman van te maken waarin ze drie vertellers een stem geeft, afgewisseld met songteksten van jazzmuziek, dichtregels en anonieme citaten van andere mensen die Williams hebben gekend. Het geheel vormt een fragmentarische roman met verschillende perspectieven , vooruitwijzingen, tijdsprongen en terugblikken. Williams zelf wordt met omtrekkende bewegingen benaderd; zelfs zijn vrouw wist niet alles: “Het kon niet anders of Rob vroeg zich af of de prijs voor zijn onverschrokkenheid niet te groot was (…) en dat hij die twijfel nooit met mij zou delen.”

Op haar sterfbed schreef ze haar herinneringen op en vroeg haar zoon om het verhaal door te vertellen, maar pas toen hij een mail van Kaila Crowder kreeg, een 17-jarig meisje dat hem wilde interviewen voor een werkstuk over de kwestie, werd hij ertoe aangezet om daadwerkelijk iets te doen. Kaila vroeg hem namelijk hoe hij en zijn moeder de turbulente tijd hadden beleefd en: “Wanneer was u niet alleen maar de zoon van en werd u een eigen persoon?”

Otten heeft hiermee een sterk verhaal in handen met een grote actualiteitswaarde in deze tijd, waarin Trump tot president van de Verenigde Staten is gekozen en er nog steeds zwarte mensen  door blanke politiemensen worden gedood. Ze heeft grondig onderzoek gedaan en de verschillende bronnen bij elkaar gebracht, wat de authenticiteit en historische waarde versterkt, maar wel een beetje ten koste gaat van de leesbaarheid. Wanneer ze zich meer fantasie had veroorloofd, zou de roman wellicht meeslepender zijn geworden.