Geluk is nooit blijvend
Aan het begin van de vorige eeuw had het Duitse rijk een aantal koloniën in Oost-Afrika. De Duitsers zaten in landen zoals Namibië, Kameroen, delen van Tanzania en Kenia, waar ze met veel geweld tegen en onderdrukking van de plaatselijke bewoners de scepter zwaaiden. Na de Eerste Wereldoorlog verloor Duitsland de heerschappij over deze landen en gebieden. Het is een relatief vergeten deel van de koloniale geschiedenis die door de roman Hiernamaals van de Tanzaniaanse schrijver Abdulrazak Gurnah, vertaald door Lucie Schaap, weer tot leven komt.
'Je zou deze roman kunnen beschouwen als een soort eerherstel: weet wat er is gebeurd, luister naar dit verhaal.' – recensent Inge
Gurnah werd in 1948 geboren op het Tanzaniaanse eiland Zanzibar, dat in die tijd een Brits protectoraat was. Hij verliet het eiland na de Revolutie van Zanzibar en vestigde zich in Engeland, waar hij nog steeds woont. Hij studeerde literatuur in Canterbury, promoveerde aan de Universiteit van Kent en gaf jarenlang les aan de universiteit. Hij heeft inmiddels tien romans geschreven, waarvan er drie in het Nederlands zijn vertaald: Herinneringen aan mijn zwarte rotjeugd, Paradijs – dat op de shortlist van de Booker Prize stond – en nu Hiernamaals. Aan Gurnah werd in oktober 2021 de Nobelprijs voor Literatuur toegekend, voor 'zijn compromisloze en oprechte inleving in de effecten van het kolonialisme en het lot van de vluchteling in de kloof tussen culturen en continenten'.
Het boek vertelt over het leven van Afrikaanse mensen die in Duits Oost-Afrika woonden, onder het juk van de Duitse kolonisatie. Een moeilijk bestaan met veel onrust, armoede en onderdrukking. We volgen in de roman een aantal personen en families in de roerige tijd tot en met de Tweede Wereldoorlog en maken zo drie verschillende generaties mee. In de eerste plaats twee jonge mannen: Hamza en Ilyas, die allebei in het koloniale leger van Duitsland belanden aan de vooravond van de Eerste Wereldoorlog. Daarnaast Ilyas’ zus Afiya en zijn goede vriend Khalifa, een administrateur in een havenstad in wiens huis de anderen om de beurt terechtkomen. Tussen deze personen spelen allerlei verwikkelingen: zo wordt de bijdehante Afiya – die kan lezen en schrijven, heel bijzonder voor een vrouw in die tijd en wereld – door haar broer aan Khalifa gegeven, maar ook Hamza is verliefd op Afiya.
De verschillende personages met hun eigen achtergronden en de compositie van het verhaal geven zo een mooi beeld van alle roerige ontwikkelingen in de wereld, waarbij ondanks een heftige buitenwereld mensen te allen tijde toch verliefd worden, kinderen krijgen en vriendschappen ontwikkelen. De schrijver weet, door deze mensen te schetsen en ze met elkaar in verbinding te brengen, goed weer te geven hoe de verhoudingen lagen, hoe familierelaties in elkaar staken en hoe de verhouding tussen mannen en vrouwen lag.
Maar de roman biedt meer dan dat. De historische context is heel relevant, maar de schrijver heeft meer thema’s dan alleen de geschiedenis. In de eerste plaats weet Gurnah goed duidelijk te maken is dat er geen scherpe scheiding gemaakt kan worden tussen goed en kwaad, zeker niet in een wereld die zo in beweging is. Het zijn niet alleen de koloniale machthebbers die zich regelmatig behoorlijk misdragen, maar ook binnen de Afrikaanse gemeenschap is sprake van verdeeldheid, opportunisme en verraad.
Daarnaast zijn ook de personages zelf niet alleen goed, of alleen slecht. We zien dit bijvoorbeeld bij Hamza en Ilyas, die beiden – om verschillende redenen – bij het Duitse huurlingenleger als 'askari' terechtkomen. Daar is dan weer een Duitse officier die de vreselijkste oorlogsmisdaden laat uitvoeren, maar daarnaast staat Hamza die per se Duits wil leren zodat hij Schiller kan waarderen (in het verhaal worden zelfs enkele gedichten van Schiller door hem geciteerd). Er is ook de Afrikaanse familie waar Afiya bij inwoont, die haar onderdak bieden als ze dakloos is, maar haar vervolgens vreselijk mishandelen omdat ze kan lezen en schrijven. De schrijver is genuanceerd in zijn boodschap: iedereen heeft iets van een heerser en van een onderdrukker in zich, maar er zijn altijd meer kanten aan een mens.
Ten tweede maakt de schrijver in zijn verhaal duidelijk dat sommige gebeurtenissen in de geschiedenis ondergeschikt blijken te zijn, of te zijn gemaakt, doordat de gebeurtenissen zich in een snel tempo opvolgen. De ellende van de koloniale overheersing in Afrika en ook van de regelmatig terugkerende (stammen)oorlogen binnen Afrika werd al heel snel overschaduwd door de naweeën van de Eerste Wereldoorlog, en daarna door de Tweede Wereldoorlog. Er was nog maar weinig aandacht over voor wat er in Afrika speelde en de ontheemding die daarvan het gevolg is. Je zou deze roman kunnen beschouwen als een soort eerherstel: weet wat er is gebeurd, luister naar dit verhaal.
Het is al met al een heel boeiende roman geworden, die veel vragen oproept, maar ze lang niet allemaal beantwoordt. Dat zet je als lezer terdege aan het denken, niet alleen over de relatief onbekende (oorlogs)geschiedenis van Afrikaanse landen, maar over alle goed en kwaad in de wereld, van vroeger en van nu, over gelukkige en minder gelukkige tijden in ieders leven, waar ook ter wereld. Zoals de schrijver het zelf verwoordt:
'Luister goed naar me: geluk is nooit blijvend. Je weet nooit hoelang de goede tijd duurt of wanneer die terugkeert.'
En zo is het.
Reageer op deze recensie
Meer recensies van inge drewes
Gesponsord
Een indringend verhaal op het scherp van de snede, vanuit de belevingswereld van de strafrechtadvocate die als slachtoffer moet strijden voor een eerlijke behandeling onder het recht waar ze altijd in heeft geloofd.
Hetzelfde boek lezen brengt mensen samen: je hebt direct iets om over te praten! Daarom lezen we in november met heel Nederland 'Joe Speedboot' van Tommy Wieringa. Je haalt het boek gratis op bij je bibliotheek.
'Bevreemdend, mysterieus en ongelofelijk. Esther Gerritsen maakt het onbereikbare perspectief herkenbaar.' – Jury Boekenbon Literatuurprijs 2024 over Gebied 19
Nieuwe, prachtige roman van dé literaire stem uit Ierland, Sally Rooney.
Dog Man is terug met een spannend nieuw avontuur! Een stinkdier zorgt voor een groot drama: Dog Man ruikt verschrikkelijk
Een radicaal eerlijk en aangrijpend onderzoek van een dochter die niet alleen de moeizame relatie met haar moeder probeert te begrijpen, maar ook de verstoorde relatie tot haar eigen lichaam.
Speurend naar eeuwenoude ruïnes en kastelen, objecten en kunstwerken, reisroutes en slagvelden slalomt Bart Van Loo door de Lage Landen.
Een nieuwe Baantjer is altijd een goed cadeau! Op een voorjaarsochtend wordt het lichaam van Ron Doomerik aangetroffen in zijn appartement aan de Amsterdamse Houtkade. Er steekt een mes in zijn rug.
Een magische reis naar Fantasia is een nieuwe versie van het avontuur Lang Leve Fantasia van Geronimo Stilton met extra veel avontuur en veel meer illustraties. Superdikke editie met 3D-beeld, geuren en vele andere extra's!
Een betoverend cadeauboek, met linnen omslag, poëtisch vertaald door Imme Dros.
De manga over een avontuurlijke eenhoorn voor 9+. Unico's liefde heeft Venus en haar handlanger Byron wakker gemaakt, die hen allebei willen vernietigen!
De uiterwaarden, de laatste Nederlandse wildernis. Een schitterend halfland van angst en hoop, ingeklemd tussen hoge dijken, waar alles permanent verandert en niets is wat het lijkt.
Meester Jesper gaat op schoolkamp met de kinderen uit groep 8. De directeur, mevrouw Azijnvijver, heeft één strenge eis: geen telefoons mee op kamp.
Meester Mark verzamelde de allerleukte taalfoutjes en kinderlogica over feesten en feestjes: van verjaardag tot kerst, en van sint tot de geboorte van een baby.
Op zoek naar avontuur en de waarheid over haar moeder, wordt Cato meegesleurd op een gevaarlijke reis door tijd en herinneringen - Gouden Griffel-winnaar in een luxe uitgave!
Een zeer vooraanstaand forensisch antropoloog claimt dat in het kunstwerk gebruik is gemaakt van een menselijk bot.
Diep verscholen in de Appalachen ligt de McAlpine Lodge, waar Will en Sara hun huwelijksreis doorbrengen. Het resort is een afgelegen paradijs op aarde, behalve dan dat iedereen er liegt.
Het langverwachte vervolg op Koninkrijk. Een thriller over verloren zielen, familiebanden en dodelijke loyaliteit.
Vergeet wat je weet over het continent Afrika. Zeinab Badawi duikt in het verleden van haar geboortecontinent, de geboorteplek van de mensheid.
Waar we onze kinderen in de fysieke wereld steeds meer overbeschermen, laten we hen in de digitale wereld vogelvrij – met desastreuze gevolgen voor hun mentale welzijn.
In dit derde deel van 'De memoires van Abel Sikkink' zien we Parijs en het grillige Europa van de tweede helft van de negentiende eeuw.
De ineenstorting van welvaartsstaten, supercyclonen, megadroogtes, extreemrechts extremisme, ongebreidelde virussen, energietekorten, cyberaanvallen: de mensheid beweegt zich richting een tijdperk van permanente crisis.
Dit boek wijst de weg naar een energieker leven. Je wakkert het vuur in je leven weer aan!
