Geluk is nooit blijvend
Aan het begin van de vorige eeuw had het Duitse rijk een aantal koloniën in Oost-Afrika. De Duitsers zaten in landen zoals Namibië, Kameroen, delen van Tanzania en Kenia, waar ze met veel geweld tegen en onderdrukking van de plaatselijke bewoners de scepter zwaaiden. Na de Eerste Wereldoorlog verloor Duitsland de heerschappij over deze landen en gebieden. Het is een relatief vergeten deel van de koloniale geschiedenis die door de roman Hiernamaals van de Tanzaniaanse schrijver Abdulrazak Gurnah, vertaald door Lucie Schaap, weer tot leven komt.
'Je zou deze roman kunnen beschouwen als een soort eerherstel: weet wat er is gebeurd, luister naar dit verhaal.' – recensent Inge
Gurnah werd in 1948 geboren op het Tanzaniaanse eiland Zanzibar, dat in die tijd een Brits protectoraat was. Hij verliet het eiland na de Revolutie van Zanzibar en vestigde zich in Engeland, waar hij nog steeds woont. Hij studeerde literatuur in Canterbury, promoveerde aan de Universiteit van Kent en gaf jarenlang les aan de universiteit. Hij heeft inmiddels tien romans geschreven, waarvan er drie in het Nederlands zijn vertaald: Herinneringen aan mijn zwarte rotjeugd, Paradijs – dat op de shortlist van de Booker Prize stond – en nu Hiernamaals. Aan Gurnah werd in oktober 2021 de Nobelprijs voor Literatuur toegekend, voor 'zijn compromisloze en oprechte inleving in de effecten van het kolonialisme en het lot van de vluchteling in de kloof tussen culturen en continenten'.
Het boek vertelt over het leven van Afrikaanse mensen die in Duits Oost-Afrika woonden, onder het juk van de Duitse kolonisatie. Een moeilijk bestaan met veel onrust, armoede en onderdrukking. We volgen in de roman een aantal personen en families in de roerige tijd tot en met de Tweede Wereldoorlog en maken zo drie verschillende generaties mee. In de eerste plaats twee jonge mannen: Hamza en Ilyas, die allebei in het koloniale leger van Duitsland belanden aan de vooravond van de Eerste Wereldoorlog. Daarnaast Ilyas’ zus Afiya en zijn goede vriend Khalifa, een administrateur in een havenstad in wiens huis de anderen om de beurt terechtkomen. Tussen deze personen spelen allerlei verwikkelingen: zo wordt de bijdehante Afiya – die kan lezen en schrijven, heel bijzonder voor een vrouw in die tijd en wereld – door haar broer aan Khalifa gegeven, maar ook Hamza is verliefd op Afiya.
De verschillende personages met hun eigen achtergronden en de compositie van het verhaal geven zo een mooi beeld van alle roerige ontwikkelingen in de wereld, waarbij ondanks een heftige buitenwereld mensen te allen tijde toch verliefd worden, kinderen krijgen en vriendschappen ontwikkelen. De schrijver weet, door deze mensen te schetsen en ze met elkaar in verbinding te brengen, goed weer te geven hoe de verhoudingen lagen, hoe familierelaties in elkaar staken en hoe de verhouding tussen mannen en vrouwen lag.
Maar de roman biedt meer dan dat. De historische context is heel relevant, maar de schrijver heeft meer thema’s dan alleen de geschiedenis. In de eerste plaats weet Gurnah goed duidelijk te maken is dat er geen scherpe scheiding gemaakt kan worden tussen goed en kwaad, zeker niet in een wereld die zo in beweging is. Het zijn niet alleen de koloniale machthebbers die zich regelmatig behoorlijk misdragen, maar ook binnen de Afrikaanse gemeenschap is sprake van verdeeldheid, opportunisme en verraad.
Daarnaast zijn ook de personages zelf niet alleen goed, of alleen slecht. We zien dit bijvoorbeeld bij Hamza en Ilyas, die beiden – om verschillende redenen – bij het Duitse huurlingenleger als 'askari' terechtkomen. Daar is dan weer een Duitse officier die de vreselijkste oorlogsmisdaden laat uitvoeren, maar daarnaast staat Hamza die per se Duits wil leren zodat hij Schiller kan waarderen (in het verhaal worden zelfs enkele gedichten van Schiller door hem geciteerd). Er is ook de Afrikaanse familie waar Afiya bij inwoont, die haar onderdak bieden als ze dakloos is, maar haar vervolgens vreselijk mishandelen omdat ze kan lezen en schrijven. De schrijver is genuanceerd in zijn boodschap: iedereen heeft iets van een heerser en van een onderdrukker in zich, maar er zijn altijd meer kanten aan een mens.
Ten tweede maakt de schrijver in zijn verhaal duidelijk dat sommige gebeurtenissen in de geschiedenis ondergeschikt blijken te zijn, of te zijn gemaakt, doordat de gebeurtenissen zich in een snel tempo opvolgen. De ellende van de koloniale overheersing in Afrika en ook van de regelmatig terugkerende (stammen)oorlogen binnen Afrika werd al heel snel overschaduwd door de naweeën van de Eerste Wereldoorlog, en daarna door de Tweede Wereldoorlog. Er was nog maar weinig aandacht over voor wat er in Afrika speelde en de ontheemding die daarvan het gevolg is. Je zou deze roman kunnen beschouwen als een soort eerherstel: weet wat er is gebeurd, luister naar dit verhaal.
Het is al met al een heel boeiende roman geworden, die veel vragen oproept, maar ze lang niet allemaal beantwoordt. Dat zet je als lezer terdege aan het denken, niet alleen over de relatief onbekende (oorlogs)geschiedenis van Afrikaanse landen, maar over alle goed en kwaad in de wereld, van vroeger en van nu, over gelukkige en minder gelukkige tijden in ieders leven, waar ook ter wereld. Zoals de schrijver het zelf verwoordt:
'Luister goed naar me: geluk is nooit blijvend. Je weet nooit hoelang de goede tijd duurt of wanneer die terugkeert.'
En zo is het.
Reageer op deze recensie
Meer recensies van inge drewes
Gesponsord
Wanneer zijn ploeg vastloopt door een reusachtig bot, gaat Boer Boris samen met Berend en Sam op onderzoek uit. Van welk dier zou dit bot kunnen zijn? Een cavia? Een marmot?
Marie zit op de beste school van de wereld met de allerliefste juf. Als haar klas uitgenodigd wordt om een week te ruilen met een andere klas, logeert Marie zelfs in een villa met zwembad en paarden.
De TikToks die geheimen van leerlingen én docenten onthullen, zijn enorm populair op Lauries school. Maar is het wel echt ongeluk als een meisje uit een van de sappigste TikToks om het leven komt?
Met zeven sleutels kan een bont gezelschap reizigers de schat van de meedogenloze Roverkoning in handen krijgen, als ze langs de zeven bewakers kunnen komen.
Noura leeft met een groot geheim – haar moeder mag absoluut niet ontdekken dat ze bij volle maan in een weerwolf verandert. En dan is er nog dat andere grote geheim ...
Als het afbrokkelende gebouw van Brams middelbare school wordt gesloten, moet hij ergens anders heen dan zijn beste vriend, Theo Thorbecke. Kunnen ze de school nog redden?
De kikkertjes maken weer met veel plezier en humor hun stripboeken. Met hun opbrengsten kunnen ze snoep kopen. Of kunnen ze het beter samen aan iets anders besteden?
Waakgorgel Jukko vertelt de Waakgorgeltjes-in-Opleiding en Melle dat er boven de poolcirkel een groot leger Brutelaars oprukt. De verdedigende Gorgels vallen allemaal in slaap.
Drie tieners bekennen de moord op Mirza. Alle drie hebben ze een motief, maar slechts een van hen is de dader. Wie viel Mirza aan op het feest? Wie is de mystery guest?
Er is een landelijke internetstoring en nu kunnen Quinn en Aaron geen huiswerk maken. Ze moeten een voldoende halen, anders moeten ze stoppen met hun videokanaal.
Een ode aan de allesoverstijgende kracht van vrouwenvriendschap en een intiem portret dat een nooit eerder getoonde kant van Marilyn Monroe laat zien.
Als haar vader haar herinneringen vertelt die niet rijmen met de geschiedenis zoals zij die kent, gaat Olga twijfelen over haar achtergrond.
Dit is het sensationele verslag van hoe Red Bull luidruchtig de Formule 1-wereld instapte en steeds succesvoller werd om uiteindelijk de sport te domineren met Max Verstappen.
Twee advocaten, de een wit, de ander zwart, proberen hun ten onrechte beschuldigde zwarte verdachte van de doodstraf te redden.
Tijdens een roerige debatavond aan de universiteit in Kiev verklaart Dani's jeugdvriend Pavel dat het socialisme dood is. Wanneer Pavel vervolgens verdwijnt, gaat Dani naar hem op zoek.
Journalist Gina deed jarenlang verslag van oorlogen over de hele wereld, maar sinds kort is ze correspondent in Rome. Na een zwoele zomeravond belandt ze in bed met haar jeugdvriend Okke.
Wanneer Poppy anonieme brieven ontvangt, betrokken is bij een ongeval en verrast wordt door een groot geldbedrag, wordt haar veerkracht zwaar op de proef gesteld.
Schrijfster Keet ontdekt dat de eigenaresse van een sjofele strandtent waar ze graag komt, illegaal onderdak biedt aan een groepje jongeren.
Bruce Cable, de extravagante boekhandelaar die zijn winkel bestiert op Camino Island, en de groep schrijvers die hij om zich heen heeft verzameld staan voor een nieuwe uitdaging.
Tanya, een Britse exchange student, komt een jaar lang in het gezin van Natalie en Matt wonen in hun luxe huis in Los Angeles. Ze begint steeds meer te lijken op hun overleden dochter Anabel.
Wanneer haar buurvrouw Kira dood wordt aangetroffen denkt iedereen aan zelfmoord. Maar Nancy is ervan overtuigd dat er kwade opzet is.
Amsterdam, 1824. In de kinderkolonie heerst een hard regime van tucht en discipline. Samen maken Karel en Lize een plan: proberen te ontsnappen uit Veenhuizen ...
Cornelisse en Wertheim selecteerden de mooiste en indrukwekkendste verhalen uit 12,5 jaar Echt gebeurd. Ook op papier beklijven deze verhalen. Een feest om te lezen!
Het team is een oude sekte op het spoor als plotseling de cold case roodgloeiend wordt: een jonge vrouw is sinds een paar dagen spoorloos verdwenen...
Pim Franssen beschrijft zijn reis vol beproevingen van twee jaar en twee dagen door 26 Afrikaanse landen in een oude Land Cruiser.
Over vergeving, spijt hebben van altijd maar doorgaan, het plezier van simpel leven en de kracht die schuilt in gewoon geluk.
Op Ivy's safari’s worden dieren alleen gefotografeerd. Ze stuit daarbij op verzet van de andere witte jagers, maar ze zet vastberaden door.
De zeventigjarige Cecilia kijkt ernaar uit de zomer ongestoord aan de kust door te brengen. Dit plan wordt echter verstoord als ze een onverwachte gast aantreft.
Met zijn kenmerkende opgerolde sokken, zijn taaiheid en wilskracht hoort Søren Lerby bij de absolute boegbeelden van het voetbal.
Als de jonge Ned Maddstone zich na een uit de hand gelopen grap op school plots in een streng bewaakte gevangenis bevindt, ziet de toekomst er veel minder rooskleurig uit.
Als je het lastig vindt om je gewoontes te veranderen, ligt dat niet aan jou. Slechte gewoontes blijf je herhalen, omdat je de verkeerde methode gebruikt.
Miljardair Georg zoekt hulp bij zijn vriend Joe Carling, voor zijn spoorloos verdwenen kleinzoon en enige erfgenaam. Iemand heeft er baat bij heeft als Filip nooit gevonden wordt …
Dumoulin wordt geconfronteerd met plekken waar nederlagen, crashes en rivalen een voedingsbodem bleken voor twijfels, frustraties en onzekerheden.
Het jaar van Gwen van Poorten varieerde van paddoceremonies tot botox, van met je partner naar Burning Man en je daar verloven tot het verbreken van die verloving.
Qmusic-dj en brandweerman Tom geeft aan de hand van heftige, verdrietige, leuke en soms idiote verhalen een eerlijk en inzichtelijk beeld van het leven van een brandweerman.
