Kwetsbaar (over)leven

Een tweeling van 51 jaar, nauwelijks opgeleid en in armoede en isolement opgegroeid, die zich staande moet zien te houden in de ingewikkelde wereld van nu. De Engelse schrijfster Claire Fuller heeft in haar nieuwe roman, Rusteloze grond, deze tweeling een stem weten te geven. Het levert een prachtige, liefdevolle roman op over mensen die noodgedwongen aan de rand van de samenleving leven. Een actueel onderwerp, in deze tijd van oorlogen, toeslagenaffaires, prijsstijgingen en steeds grotere verschillen tussen arm en rijk. Beeldend en puntgaaf geschreven, dat ook nog. Een echte aanrader.

Rusteloze grond,vertaald door Mieke Prins, is de vierde roman van de beeldend kunstenaar en schrijfster Claire Fuller (1967). Het boek won de Costa Novel Award 2021. Ook haar eerdere romans waren prijswinnaars. Haar vijfde roman, Body of water, zal in het Engels verschijnen in het voorjaar 2023, met hopelijk snel een Nederlandse vertaling erachteraan.

Het verhaal speelt zich af eind jaren 80, in een klein dorp in de Engelse countryside. Jeanie en Julius, tweeling, beiden 51 jaar, leven daar al hun hele leven in een verlopen cottage, met hun moeder Dot. Ze hebben vrijwel geen geld, verdienen wat met de eieren van hun kippen en de groenten uit de moestuin, maar zijn verder zelfvoorzienend. Internet, bankrekeningen, televisie en ook school, dat kennen ze niet. Maar met de hond Maude, de moestuin, de natuur en met muziek weten ze zich behoorlijk te handhaven. Als de moeder plotseling overlijdt kantelt dat allemaal. De wereld ziet er toch anders uit dan hun moeder had bedacht, de buitenwereld is lang niet altijd aardig voor ze. Bovendien zijn er nogal wat geheimen die langzaamaan naar boven komen. Kortom: het valt voor de tweeling-buitenstaanders niet mee om zich staande te houden.

Wat een mooie roman levert dit op. Dat komt in de eerste plaats doordat de schrijfster de personages zo goed weet te treffen. De broer, die wat slimmer is dan zijn zus, probeert het hoofd boven water te houden met allerlei tijdelijke klusjes en zoekt ondertussen stiekem naar liefde. De bijfiguren, dorpsgenoten die het al dan niet goed menen met de tweeling: ze komen allemaal tot leven door rake typeringen. Maar vooral Jeanie steelt de show als hoofdpersoon en verteller. Ziekelijk, vrijwel analfabeet, slecht gekleed, geen geld, maar ook met een gevoelig hart en met praktisch verstand. Ze leert met terugwerkende kracht dat niet iedereen te vertrouwen is en dat ook niet alle verhalen die mensen je vertellen waar zijn. Toch verliest ze niet haar veerkracht en maakt er steeds het beste van. Echt een hoofdpersoon om van te houden.

Daarnaast is het taalgebruik mooi en treffend. Dat geldt niet alleen voor de natuurbeschrijvingen, waarbij je het Engelse platteland en de cottages zo voor je ziet. Het geldt ook voor de dialogen en de beschrijvingen van de gedachten van de personages. Een voorbeeld: als de moeder wordt begraven (in de eigen tuin, in verband met geldgebrek): ‘Jeanie legt takjes appelbloesem op het ingepakte lichaam, maar ze weten geen van beiden wat ze moeten zeggen. Ze struikelen over de woorden en uiteindelijk zegt Julius dat zij voor Dot altijd op de eerste plaats kwamen en Jeanie voegt eraan toe hoeveel Dot van deze tuin en cottage hield. Ze zeggen geen van beiden dat ze naar een betere plek is gegaan.’ Dit geeft zo mooi weer hoe verlegen ze beiden zijn met de onverwachte situatie van de dode moeder, maar ook hoe ze met elkaar bijna zonder woorden kunnen communiceren.

Daarnaast is de roman mooi door de thematiek. Mensen aan de rand van de samenleving, die niet of nauwelijks opgewassen zijn tegen de eisen van deze tijd en zich nauwelijks kunnen handhaven. Fuller weet haarscherp aan te geven hoe kwetsbaar je bent met te weinig geld en te weinig levenskennis en hoe makkelijk je prooi kunt worden van de bureaucratische instanties en van de lang niet altijd vriendelijke medemens. De manier waarop ze dat doet is niet belerend, maar maakt wél dat je nog iets meer beseft dat je als samenleving open moet blijven staan voor degenen die het minder goed getroffen hebben dan jezelf. Een boodschap die je in deze tijd niet vaak genoeg kunt doorgeven.

Een prachtig boek dus, dat ten volle de vijf sterren verdient.