De kunst van het onzichtbaar rebelleren

De tussenzus is het romandebuut van Vincent Kortmann (1975). Hij rondde in 2017 de vierjarige opleiding aan de Schrijversvakschool in Groningen af, en publiceerde daarna enkele korte verhalen in Hollands Maandblad.

Tommie woont met Cleo in een villa waar zijn vader, een bekend politicus, schittert door afwezigheid. Zijn moeder, een beroemde dichteres, is overleden toen Tommie acht was. Cleo, de tussenzus in de titel, is drie jaar geleden door haar moeder achtergelaten toen die na een korte latrelatie met de vader van Tommie voor haar werk naar China vertrok. ‘… even leek het erop dat we een normaal samengesteld gezin zouden worden.’ Tommie ziet zichzelf als een soort grote broer van Cleo. Zij heeft daar geen behoefte aan hoewel ze net als hij nauwelijks aandacht krijgt van haar al lang geleden gescheiden ouders. Ook Tommies eigen vader lijkt het weinig te interesseren wat hij doet of waarom. Hij is alleen bereikbaar via zijn personal assistant, die via telefoon, apps en mails het huishouden regelt en zorgt voor felicitaties en cadeaus op zijn tijd.

Cleo is enorm begaan met het milieu en mensenrechten en ze heeft een opvallende fascinatie met wapens die ze via het darkweb aanschaft. Tommie heeft zich op zijn achttiende verjaardag laten uitschrijven van zijn middelbare school. Hij wil iets anders, iets speciaals, maar hij weet nog niet wat. Hij gaat een paar ochtenden per week als vrijwilliger bij de kringloop werken, zodat zijn vader een verhaal heeft. De kringloop is een heel andere wereld met eigen regels, die Tommie leert kennen via een door de wol geverfde crimineel met een taakstraf. Ze werken er allebei met hetzelfde doel: het ontlopen van gezeik.

In korte, kernachtige hoofdstukken ontrolt het verhaal zich. Tommie krijgt van zijn vroegere lerares Mascha de vraag om te helpen met het script voor het jaarlijkse schooltoneelstuk, om het eigentijdser en overtuigender te maken voor ‘jongeren of young adults, zoals dat tegenwoordig heet.’ Tommie heeft weinig verstand van jongerentaal, maar hij heeft wel ideeën over hoe het stuk spannender kan worden. Ideeën waarin een verwaarlozende vader en een bomgordel voorkomen. Als de hoofdrol naar Cleo gaat, wordt de spanning tot aan de daadwerkelijke uitvoering van het stuk flink opgebouwd. Want ja, zegt Tommie tegen Mascha, ‘als je een bomgordel opvoert, moet hij afgaan.’

Deze roman, die volledig vanuit het perspectief van Tommie verteld wordt, zit boordevol originele en sprekende details en wrange contrasten, of het nu om de hoofdpersonen of de bijfiguren gaat. Cleo, de mensen van de kringloop, de leraren die meewerken aan het stuk en de professionele acteur die is ingehuurd worden allemaal glashelder neergezet. De dialogen zijn gevat en veelzeggend, bijvoorbeeld in een door Tommie afgeluisterde gesprek over zijn vaders sterilisatie.

Kortmann, die met zijn 45 jaar niet meer tot de jongeren gerekend kan worden, heeft zich overtuigend verplaatst in de wereld van Tommie. Hij heeft hier geen jongerentaal voor nodig. Door de onderkoelde, vaak luchtige en ironische toon die soms vlijmscherp en sarcastisch wordt, is dit een heel aantrekkelijk boek dat de nodige diepgang heeft als het gaat over gezinsrelaties. Dit boek heeft alles in zich om een moderne klassieker te worden die garant staat voor echt leesplezier en zich goed leent voor mooie discussies over stijl, motieven en thema’s.