Goede oude wijn in nieuwe verpakking

Als scholier liep Frank Westerman in 1982 mee met een demonstratie tegen de opslag van Amerikaanse kernwapens bij het Drentse dorp Darp. Kort na de ontmanteling van de Sovjet-Unie zijn deze weggehaald. In 2019 keert hij er terug om te onderzoeken hoe de dorpelingen terugkijken op deze periode. Destijds had men ondanks de linkse politieke oriëntatie geen bezwaren tegen de opgeslagen kernkoppen. 'Met wat er hier lag opgeslagen in het bos hebben de Amerikanen wel mooi de Russen op een afstand gehouden,' zegt een oudere inwoner. De tijden zijn veranderd. In het voormalige rode dorp behaalde de PvdA bij de laatste Provinciale Statenverkiezingen nog geen tien procent van de stemmen. Volgens de laatste berichten lijkt het erop dat de Amerikanen niet eens bereid zijn het New Start verdrag met Rusland over de beperking van strategische kernwapens te verlengen. Een nieuwe kernwapenwedloop dreigt. Zo begint De wereld volgens Darp.

Journalist en schrijver Frank Westerman werd bij het grotere publiek vooral bekend met de non-fictie boeken De Graanrepubliek, Ingenieurs van de ziel, en El Negro en ik. Onlangs verscheen van hem Wij, de mens.

Over de naweeën van de Koude Oorlog en het overal oplaaiende geweld in het voormalige Oostblok heeft Westerman destijds als correspondent verslag gedaan in met name De Volkskrant (1992-1994) en NRC Handelsblad (1997-2001). 25 van de artikelen uit deze periode, en twee van later datum, zijn in dit boek gebundeld. Westerman laat ze voorafgaan door enkele nieuwe hoofdstukken: over Darp, en over zijn journalistieke reis naar Roemenië in 1989 die samenviel met de hevige protesten. Westerman en zijn reisgenoot werden hardhandig aangepakt door de Securitate en over de grens gezet, enkele dagen voor de Ceaucescu’s op de vlucht sloegen. Het boek eindigt met een reportage over een reis door Cuba in 2019, waarbij Westerman een nooit in gebruik genomen Russische kerncentrale wil bezoeken en vertelt over de relatie tussen Cuba, de Sovjet-Unie en de Verenigde Staten sinds de Cuba-crisis en over zijn eerdere reis door Cuba in 1985. Hij ontwaart een analogie tussen de krabbetjes op de snelweg en de Cubanen zelf die bij het opdoemend gevaar vanuit de VS maar twee mogelijkheden hebben: naar links of naar rechts.

'Als zich ergens de donderwolken van de Koude Oorlog opnieuw aftekenen, dan boven dit tropische eiland.'

Westerman toont zich in zijn reportages een getalenteerd schrijver. Of hij nu een troep aasgieren beschrijft ('Knik in de nek, veerloze, lubberende halzen.') of een volle amateurvoetbalkantine in Darp, je ziet het meteen voor je. Hij voert je mee langs opstandelingen en oorlogssituaties in Latijns-Amerika, voormalig Joegoslavië, Moskou, Siberië en voormalige Sovjet-republieken. Hij begeeft zich in riskante en bijzondere situaties, waarbij hij af en toe een inkijkje geeft in zijn eigen gevoelens en afwegingen, maar de schijnwerper vooral gericht houdt op de menselijke kant van degenen die hij ontmoet. Door zijn grote achtergrondkennis weet hij regelmatig een stap achteruit te zetten om parallellen of tegenstellingen te benoemen. Het zijn bijna stuk voor stuk interessante artikelen die de geschiedenis van toen weer terugroepen in de herinnering.

Ondanks de hoge kwaliteit van de afzonderlijke artikelen, is een bezwaar tegen de opzet van het boek dat de gesuggereerde continuïteit ontbreekt. Waar Westerman spreekt van 'de geschiedenis van de afgelopen decennia', dateren de 27 eerder gepubliceerde artikelen op twee na uit de jaren 1992 – 2002. Als toetje volgt nog het Securitate-dossier over zijn episode in Roemenië, dat na 30 jaar boven water gehaald is, maar weinig toevoegt aan het betreffende hoofdstuk. In die zin worden de gewekte verwachtingen in de ondertitel van het boek ('De nagalm van de Koude Oorlog sinds de val van de Muur') niet volledig waargemaakt.