Sprankelende autobiografie

Deborah Levy (Zuid-Afrika, 1959) schrijft toneel, poëzie en proza. Haar romans werden meerdere keren genomineerd voor de Booker Prize. Een aantal van haar boeken is in het Nederlands vertaald, maar kreeg weinig aandacht.

Onlangs verscheen in ons taalgebied het autobiografische essay Dingen die ik niet wil weten, het feministische antwoord uit 2013 op George Orwells beroemde essay Waarom ik schrijf uit 1946. Levy onderzoekt hierin de vraag hoe je als vrouw, moeder en schrijfster je weg vindt in een wereld die door mannen is vormgegeven. Ze doet dit aan de hand van haar eigen ervaringen uit het heden en verleden, en groepeert deze in dezelfde vier categorieën als Orwell – zij het in een andere volgorde, en met heel andere elementen.

Dit klinkt misschien saai en theoretisch, maar het tegendeel is het geval. Het verrassende van haar essay is dat Levy dit alles in een sprankelende vorm weet te gieten. De kapstok voor de ideeën is een reis die ze maakt naar Mallorca, op een moment dat het leven haar zwaar valt. Dit relaas is bezaaid met absurdistische details. Ze kan niet stoppen met huilen en de man in het vliegtuig die die de pech heeft naast een huilende vrouw te zitten koopt een teddybeer gevuld met mini-chocoladereepjes voor haar om haar op te vrolijken.

Met alleen luchtige kleding in haar koffer belandt ze in een sneeuwstorm. Ze beschrijft het eenvoudige pension waar ze verblijft en de gedesillusioneerde pensionhoudster zo helder dat het lijkt of je erbij bent. Ze verblijft niet ver van het klooster waar George Sand destijds met Chopin de werkelijkheid trachtte te ontvluchten. Door een gesprek met een net als zijzelf ontwortelde Chinese winkelier in een restaurant, beseft ze beter waar het haar als vrouw en als schrijfster om gaat.

In het eerste deel, 'Politieke doeleinden', beschrijft Levy op beeldende wijze haar ervaringen met het moederschap en de rol van echtgenote. Die spiegelt ze aan uitspraken van auteurs als Simone de Beauvoir en Marguerite Duras. Ze onderzoekt het Moederschap als instituut ontsproten aan het mannelijk bewustzijn.

‘Dit verlangde immers van ons dat we passief maar
ambitieus, moederlijk maar erotisch energiek,
zelfopofferend maar voldaan waren – er werd
van ons verwacht dat we Sterke Moderne Vrouwen
waren terwijl we werden onderworpen aan
allerlei vormen van vernedering, zowel financieel
als huiselijk.’

In deel twee, 'Historische drijfveren', beschrijft de auteur haar ervaringen als kwetsbaar en geremd kind in het van Apartheid doordrenkte Zuid-Afrika met gedetailleerde wrang-komische observaties van zichzelf en de mensen om haar heen. Als haar vader na vier jaar politieke gevangenschap wordt vrijgelaten vertrekt het gezin naar Engeland, waar de ouders na een paar jaar gaan scheiden. Levy voelt zich nergens thuis.

In deel drie, 'Puur egoïsme', zien we de vijftienjarige Levy die schrijfster wil worden, al heeft ze nog geen idee hoe. Op zaterdagochtenden schrijft ze in de plaatselijke snackbar zinnen op papieren servetjes, bij gebrek aan Parijse cafés. In deel vier, 'Esthetisch enthousiasme', brengt Levy onder woorden hoe het is om als vrouw en auteur niet langer te voldoen aan wat de maatschappij verwacht, maar haar eigen verlangens onder ogen te zien en uit te spreken.

Dit geestige en veelbelovende eerste deel van een serie van drie autobiografieën werd soepel vertaald door Astrid Huisman en Roos van de Wardt. Het volgende deel, De prijs van het bestaan, zal binnenkort verschijnen.