Griekse mythologie en geschiedenis met Bernie Gunther

Kort na het overlijden op 62-jarige leeftijd van Philip Kerr op 23 maart 2018 verscheen Greeks Bearing Gifts. Dit is het dertiende deel in zijn veel geprezen thrillerserie over de Duitse ex-politieman en privé-detective Bernard (Bernie) Gunther. Volgend jaar zal het allerlaatste deel in de reeks nog verschijnen, in de vorm van een ‘prequel’ over Gunther in de tijd van de Weimar-republiek.

Toen Kerr begon aan deze serie was zijn streven om het Berlijn van de jaren dertig en veertig te beschrijven zoals Raymond Chandler het gedaan zou hebben. We horen dan ook regelmatig cynische wisecracks à la Philip Marlowe uit de mond van Bernie Gunther.

“I’ve always liked to travel even when I was quite happy to stay at home. You might say that I just wanted to get away. From the authorities, most of all. Still do, if the truth be told, which it seldom is. Not in Germany. Not for me and quite a few others like me. For us the past is like the exterior wall in a prison yard: chances are, we’ll never get over it. And of course we shouldn’t be allowed to get over it, either, given who we were and what we did.”

In Greeks Bearing Gifts (vertaald als Vergeven en vergeten) is Gunther, oud en berooid, in 1957 onder een valse naam ’s nachts aan het werk in een armzalig baantje in het mortuarium van een ziekenhuis in München. Via via krijgt hij een baan bij een grote verzekeraar, waar zijn ruime ervaring in het ontmaskeren van bedriegers beter tot zijn recht komt. Hij wordt naar Griekenland gestuurd om een schadeclaim over een gezonken schip af te handelen. Dan blijkt dat dit schip vroeger eigendom is geweest van een van de vele Griekse joden in Thessaloniki die door de Nazi’s misleid, beroofd en weggevoerd werden. Was het tot zinken brengen van het schip een wraakactie, of is er meer aan de hand? Als er sprake is van een duikexpeditie op zoek naar door de Nazi’s verborgen geroofd goud, en er ook nog twee ex-Nazi’s opduiken, net als een raadselachtige beeldschone Griekse advocate en een taaie tante van de Israëlische Mossad, is het de vraag of het Gunther gaat lukken de zaak op te helderen. Als dat niet lukt, loopt hij het risico om achter Griekse tralies te belanden: de politie zet hem onder druk om een van de schurken te grijpen. Achter de schermen lijken Duitse machthebbers bezig om deze ex-Nazi’s te beschermen. Proberen ze te verbloemen dat het geroofde goud allang veilig op een Zwitserse bank staat?  

Het verhaal komt behoorlijk traag op gang. Gunther gaat wel eens zonder revolver een gevaarlijke situatie in (hij wil niet meer de kans lopen om ooit nog iemand neer te schieten, dat heeft hij in het grijze verleden al te vaak gedaan) maar echt spannend wordt het niet. Af en toe zakt de spanningsboog even in, het boek is beslist geen pageturner. Wel is dit deel weer uitzonderlijk goed gedocumenteerd. De verschrikkelijke geschiedenis van de joden van Thessaloniki verdient het zeker om verteld te worden.

Het boek is in Kerrs bekende soepele stijl in de ik-vorm geschreven. Je hoort echt de geestige stem van een knorrige te dikke oude Duitser die graag een glas te veel drinkt, of liever twee. (Al blijft het vreemd om deze stem in het Engels te horen). Hij heeft geen enkele illusie meer, maar is toch bereid om zich in te spannen om de ex-Nazi’s voor de rechter te brengen. Hierbij speelt mee dat hij graag een vorm van boetedoening wil leveren voor de oorlogsmisdaden die hij weliswaar niet zelf gepleegd heeft maar waartegen hij zich destijds onvoldoende verzet heeft, om maar te overleven.

Gunther zou Gunther niet zijn als hij zich intussen niet het hoofd op hol liet brengen door de zeer welgevormde jonge advocate, al begrijpt hij niet wat ze in hem ziet. Hij blijft dezelfde ouderwets seksistische romanticus. Leuk is ook dat hij heel vaak toespelingen maakt op de Griekse mythologie.

Verder wordt de indruk gewekt dat heel Griekenland aan elkaar hangt van vriendjespolitiek en corruptie. Zoals de titel zegt: Je kunt de Grieken niet vertrouwen, ook al brengen ze geschenken mee.

Al met al kunnen de liefhebbers van Bernie Gunther niet om Greeks Bearing Gifts heen. Wat ontzettend spijtig dat we nog maar één deel van deze serie te verwachten hebben.