Cynisme en kwetsbaarheid

Opwindende tijden, het romandebuut van de uit Dublin afkomstige Naoise Dolan (1992), belandde meteen bij verschijnen in Engeland in de top 10 van de Sunday Times-bestsellerlijst. Het werd actief gepromoot door onder andere Sally Rooney – de vergelijking met Normale mensen was snel gemaakt – en zelfs door Hilary Mantel. De vraag rijst dan of dit boek de verwachtingen waarmaakt.

De roman draait om het leven en de liefdes van de 22-jarige Ierse Ava, die als slecht betaalde expat Engelse les geeft aan de kinderen van rijke ouders in Hong Kong. Ze trekt in bij de jonge Engelse bankier Julian, die wel haar gezelschap en seks wil, maar geen relatie met haar wil hebben. Alsof de sociaaleconomische verschillen tussen hen nog niet groot genoeg zijn, neemt ook zijn Brits-zijn een groot deel van de gedachten van Ava in beslag. Haar cynisme jegens hem is misschien de enige manier waarop ze zich in deze ingewikkelde verhouding nog een beetje staande kan houden. Ze wil dolgraag dat hij zich meer aan haar hecht dan andersom, maar dat lijkt niet te gebeuren. Als hij een halfjaar terug moet naar Engeland, mag zij wel in zijn appartement blijven wonen en zijn creditcard gebruiken.

Vrij snel na zijn vertrek leert ze de Hongkongse, maar in Engeland opgeleide juriste Edith kennen. Na een gereserveerd begin krijgen ze een gepassioneerde relatie. Ook Edith is rijk, maar ze woont nog bij haar moeder. Ava vertelt Edith en Julian niets over de verhouding met de ander. Edith is attent voor Ava en wil haar dolgraag in haar leven toelaten, maar Ava aarzelt. Ze heeft zich altijd meer tot vrouwen aangetrokken gevoeld, maar heeft nooit voor een relatie met een vrouw durven kiezen.

‘Dit wilde ik aan Edith uitleggen: dat Julians hand vasthouden voelde alsof ik een museumpas vasthield en die van haar alsof ik een granaat vasthield.'

Dolan tuint niet in de valkuil om na Julian’s terugkeer een driehoeksverhouding te laten ontstaan. Ava, Julian en Edith ondernemen wel uitstapjes samen. Het verhaal blijft gericht op de enorme verschillen tussen wat Ava denkt en wat ze zegt en doet. Haar cynische uitspraken staan in schril contrast met haar kwetsbare binnenwereld en haar bekrompen seksistische achtergrond in Ierland waar ze zelfs een verkrachting heeft toegelaten uit angst om door de groep afgewezen te worden. Soms roept haar halfslachtige houding irritatie op, soms compassie. Het is bizar en ook verhelderend om te lezen hoe zij haar gevoelens probeert te verwoorden in concepten voor apps die ze niet verstuurt, en hoe moeizaam ze tot keuzes komt. Haar minderwaardigheidsgevoelens belemmeren haar; ze heeft de grootste moeite om mensen echt dichtbij te laten komen.

Een heel aantrekkelijke kant van deze roman is de focus op taal. Het gaat over eigenaardigheden van het Engels, verschillen tussen het Engels en het Iers, verschillen tussen het Kantonees en het Engels, en over hoe klasseverschillen doorwerken in het taalgebruik. Het zal voor vertaalster Lisette Graswinckel geen eenvoudige klus geweest zijn om dit in het Nederlands weer te geven.

Doordat de roman vanuit het perspectief van Ava geschreven is, blijven Edith en Julian vrij vlakke personages; Ava is er zelf nu eenmaal niet zo goed in om te zien wat de ander en haarzelf bezig houdt. De dialogen zijn snedig en ad rem, de humor is droog en hard, bijfiguren worden terloops op een pakkende manier beschreven, maar al met al worden de verwachtingen niet helemaal waargemaakt.