Belemmerende hoffelijkheid

De huidige Oost-Afrikaanse staat Tanzania kwam eeuwen geleden al onder Arabische invloed, vervolgens bezette Portugal belangrijke handelsposten, vestigden zich er Duitse kolonisten en na de Eerste Wereldoorlog werd het Brits protectoraat. In 1963 werd de onafhankelijkheid uitgeroepen.

Onder de naam Rajab Shaaban reist de 65-jarige Saleh Omar van Tanzania naar Gatwick Airport en als zijn paspoort vragen oproept bij de dienstdoende douanier, maakt hij zich bekend als vluchteling en vraagt hij asiel.
Rachel behartigt zijn dossier en zo komt hij op verschillende opvangadressen terecht, totdat er een eigen flatje beschikbaar komt in een klein stadje aan zee .
Omdat Rajab Shaaban veinst geen Engels te spreken, heeft Rachel contact gezocht met een universitair docent die oorspronkelijk uit dezelfde regio komt, Latif Mahmud, en hem gevraagd te tolken.
Dat is het moment dat Rajab Shaaban zich verplicht voelt toe te geven dat hij Engels spreekt, zodat kosten en inspanningen kunnen worden voorkomen.
Bij Latif Mahmud, die al op jonge leeftijd naar Europa is gekomen, komen herinneringen aan zijn jeugd naar boven en na verloop van tijd besluit hij toch contact te zoeken met deze Rajab Shaaban.
In verschillende ontmoetingen vertelt deze zijn levensverhaal, waarvan onderdelen naadloos blijken te passen in de leemtes in de herinneringen van Latif.

Aan zee neemt je mee in de tradities en gebruiken van een gemeenschap, waarin hoffelijkheid de norm is, maar indirectheid in de hand werkt. Hoe misverstand, trots, afgunst en in het verlengde daarvan wantrouwen en verraad kunnen leiden tot vetes die van generatie op generatie worden doorgegeven.
Het is verhelderend (ontluisterend) te lezen hoe de vluchteling Saleh Omar de ontvangst in Europa beleeft.
Een vraag die blijft hangen, is in hoeverre iemand zich installeert in een andere cultuur.

Rijk en overtuigend taalgebruik, in een prachtige vertaling van Lucie Schaap, bevestigt de toekenning van de Nobelprijs voor de Literatuur aan Abdulrazak Gurnah in 2021.

“Ik wil geen telefoon. Ik zou me doodergeren aan het geluid ervan en het binnendringen van ongewenste bellers op een door hen gekozen tijdstip, die tegen je praten zonder dat je hen hebt zien aankomen en tijd hebt genomen om een plichtpleging of excuus voor te bereiden, die je huis binnenvallen met dat schurende, grauwende, zoemende klaroengeschal en dan van jou antwoorden en beleefdheid eisen.”