Sprookje meets realisme
Escapisme in fantasy lijkt soms een gedachteloos gegeven: in werelden waar demonen en magie huizen, kom je los van onze eigenlijke realiteit. Sommige verhalen kunnen dit hebben, sommige verhalen niet. Als een verhaal niets meer te maken heeft met onze realiteit, niet in thema, niet in setting, niet in metaforen of symbolen, kan er ook iets verloren gaan. In deze tijden kunnen we er soms niet zoveel meer mee als het boek in onze handen nergens meer aan terug te linken is. Wat betreft is het dus een absolute verademing om De beer en de nachtegaal (The Bear and the Nightingale) van Katherine Arden te kunnen lezen. Geschiedenis en mythe, feiten en sprookjes, lopen heerlijk door elkaar en ontpoppen zich in een origineel, fris verhaal met genoeg vertrouwde elementen om je aan de pagina’s gekluisterd te houden.
De beer en de nachtegaal (vertaling: Inge Boesewinkel) volgt een brok uit het leven van Vasja, een boerendochter in middeleeuws Rusland. Op het decor van de koude, sobere landerijen van haar familie komen oude magie en kerkelijke religie tegenover elkaar te staan, met Vasja in het midden. De mythische, duistere sprookjes komen meer en meer in opstand tegen de strenge sociale regels van mens en maatschappij. Fantasy vindt zijn echo in realisme. De sluimerende demonen gaan de strijd aan met mensen. Realistische, nuchtere, Russische mensen met hun eigen ambigue motieven en hun eigen, relatief normale levens. De personages, zowel de demonen als de mensen, zijn hierdoor geloofwaardig en rond. De ontmoeting van die twee uitersten werkt daarbij magnetisch, en dat is heerlijk om tussen je vingers te voelen als je de bladzijdes omslaat.
Het verhaal kabbelt voort over jaren. Er is een constant spel van inzoomen en uitzoomen gaande, waardoor je als lezer de grotere beweging der seizoenen als ritme meekrijgt. Het nadeel is dat het verhaal soms té traag aan je voortkabbelt. Het duurt even voor je de actie en het plot kunt ontrafelen: iets vaker ingezoomd blijven en oorzaken en gevolgen aan elkaar linken, had dat wellicht kunnen verhelpen. De organische schrijfstijl is echter goed genoeg om je dit te laten vergeten.
Arden heeft veel aandacht besteed aan het specifieke kader waarin het verhaal zich afspeelt. De schets die ze maakt van dit specifieke Rusland, het vocabulaire, de grootvorsten, geografie, klimaat, sociale regels, is ontzettend nauwkeurig uitgewerkt. Ze heeft haar huiswerk goed gedaan, zeker als je bedenkt dat dit een periode is waarover niet veel bekend is. Arden krijgt het voor elkaar een zo accuraat mogelijk beeld van dit Rusland over te brengen en te mengen met een mythische, sprookjesachtige versie van ditzelfde Rusland, en dat is goed gelukt.
Aan de andere kant gaat het een stap verder dan dat. Door het hele boek wordt hier en daar Russisch gesproken, ook in de Nederlandse vertaling. In het nawoord geeft Arden toe dat deze soms grammaticaal incorrect zijn, maar dat ze het toch zo gelaten heeft, omdat ze 'het exotische aspect van de Russische taal' wilde behouden in de wereld die ze hier gecreëerd heeft.
Je kunt je afvragen of dit een zoveelste voorbeeld is van een soort oriëntalisme: een Amerikaanse schrijfster die besluit dat ze heel Rusland kan analyseren, zowel de legendes als de geschiedenis, voor haar eigen schrijfsels. Het opzetten van zo’n ontledende bril jegens een land dat niet het jouwe is, met een voorbepaald 'exotisch' beeld in gedachte, dat is niet iets nieuws. Dat gebeurt al eeuwen, en die geschiedenis maakt dat het niet onschuldig is, zelfs als de intenties positief zijn. Dat Arden zelf een aantal jaar in Rusland heeft gewoond, maakt de zaak genuanceerder, maar misschien ook complexer.
Al met al geeft De beer en de nachtegaal stof tot nadenken in een sfeervol en vernieuwend fantasyverhaal
Reageer op deze recensie
Meer recensies van Iris Spanbroek
Gesponsord
Wanneer zijn ploeg vastloopt door een reusachtig bot, gaat Boer Boris samen met Berend en Sam op onderzoek uit. Van welk dier zou dit bot kunnen zijn? Een cavia? Een marmot?
Marie zit op de beste school van de wereld met de allerliefste juf. Als haar klas uitgenodigd wordt om een week te ruilen met een andere klas, logeert Marie zelfs in een villa met zwembad en paarden.
De TikToks die geheimen van leerlingen én docenten onthullen, zijn enorm populair op Lauries school. Maar is het wel echt ongeluk als een meisje uit een van de sappigste TikToks om het leven komt?
Met zeven sleutels kan een bont gezelschap reizigers de schat van de meedogenloze Roverkoning in handen krijgen, als ze langs de zeven bewakers kunnen komen.
Noura leeft met een groot geheim – haar moeder mag absoluut niet ontdekken dat ze bij volle maan in een weerwolf verandert. En dan is er nog dat andere grote geheim ...
Als het afbrokkelende gebouw van Brams middelbare school wordt gesloten, moet hij ergens anders heen dan zijn beste vriend, Theo Thorbecke. Kunnen ze de school nog redden?
De kikkertjes maken weer met veel plezier en humor hun stripboeken. Met hun opbrengsten kunnen ze snoep kopen. Of kunnen ze het beter samen aan iets anders besteden?
Waakgorgel Jukko vertelt de Waakgorgeltjes-in-Opleiding en Melle dat er boven de poolcirkel een groot leger Brutelaars oprukt. De verdedigende Gorgels vallen allemaal in slaap.
Drie tieners bekennen de moord op Mirza. Alle drie hebben ze een motief, maar slechts een van hen is de dader. Wie viel Mirza aan op het feest? Wie is de mystery guest?
Er is een landelijke internetstoring en nu kunnen Quinn en Aaron geen huiswerk maken. Ze moeten een voldoende halen, anders moeten ze stoppen met hun videokanaal.
Een ode aan de allesoverstijgende kracht van vrouwenvriendschap en een intiem portret dat een nooit eerder getoonde kant van Marilyn Monroe laat zien.
Als haar vader haar herinneringen vertelt die niet rijmen met de geschiedenis zoals zij die kent, gaat Olga twijfelen over haar achtergrond.
Dit is het sensationele verslag van hoe Red Bull luidruchtig de Formule 1-wereld instapte en steeds succesvoller werd om uiteindelijk de sport te domineren met Max Verstappen.
Twee advocaten, de een wit, de ander zwart, proberen hun ten onrechte beschuldigde zwarte verdachte van de doodstraf te redden.
Tijdens een roerige debatavond aan de universiteit in Kiev verklaart Dani's jeugdvriend Pavel dat het socialisme dood is. Wanneer Pavel vervolgens verdwijnt, gaat Dani naar hem op zoek.
Journalist Gina deed jarenlang verslag van oorlogen over de hele wereld, maar sinds kort is ze correspondent in Rome. Na een zwoele zomeravond belandt ze in bed met haar jeugdvriend Okke.
Wanneer Poppy anonieme brieven ontvangt, betrokken is bij een ongeval en verrast wordt door een groot geldbedrag, wordt haar veerkracht zwaar op de proef gesteld.
Schrijfster Keet ontdekt dat de eigenaresse van een sjofele strandtent waar ze graag komt, illegaal onderdak biedt aan een groepje jongeren.
Bruce Cable, de extravagante boekhandelaar die zijn winkel bestiert op Camino Island, en de groep schrijvers die hij om zich heen heeft verzameld staan voor een nieuwe uitdaging.
Tanya, een Britse exchange student, komt een jaar lang in het gezin van Natalie en Matt wonen in hun luxe huis in Los Angeles. Ze begint steeds meer te lijken op hun overleden dochter Anabel.
Wanneer haar buurvrouw Kira dood wordt aangetroffen denkt iedereen aan zelfmoord. Maar Nancy is ervan overtuigd dat er kwade opzet is.
Amsterdam, 1824. In de kinderkolonie heerst een hard regime van tucht en discipline. Samen maken Karel en Lize een plan: proberen te ontsnappen uit Veenhuizen ...
Cornelisse en Wertheim selecteerden de mooiste en indrukwekkendste verhalen uit 12,5 jaar Echt gebeurd. Ook op papier beklijven deze verhalen. Een feest om te lezen!
Het team is een oude sekte op het spoor als plotseling de cold case roodgloeiend wordt: een jonge vrouw is sinds een paar dagen spoorloos verdwenen...
Pim Franssen beschrijft zijn reis vol beproevingen van twee jaar en twee dagen door 26 Afrikaanse landen in een oude Land Cruiser.
Over vergeving, spijt hebben van altijd maar doorgaan, het plezier van simpel leven en de kracht die schuilt in gewoon geluk.
Op Ivy's safari’s worden dieren alleen gefotografeerd. Ze stuit daarbij op verzet van de andere witte jagers, maar ze zet vastberaden door.
De zeventigjarige Cecilia kijkt ernaar uit de zomer ongestoord aan de kust door te brengen. Dit plan wordt echter verstoord als ze een onverwachte gast aantreft.
Met zijn kenmerkende opgerolde sokken, zijn taaiheid en wilskracht hoort Søren Lerby bij de absolute boegbeelden van het voetbal.
Als de jonge Ned Maddstone zich na een uit de hand gelopen grap op school plots in een streng bewaakte gevangenis bevindt, ziet de toekomst er veel minder rooskleurig uit.
Als je het lastig vindt om je gewoontes te veranderen, ligt dat niet aan jou. Slechte gewoontes blijf je herhalen, omdat je de verkeerde methode gebruikt.
Miljardair Georg zoekt hulp bij zijn vriend Joe Carling, voor zijn spoorloos verdwenen kleinzoon en enige erfgenaam. Iemand heeft er baat bij heeft als Filip nooit gevonden wordt …
Dumoulin wordt geconfronteerd met plekken waar nederlagen, crashes en rivalen een voedingsbodem bleken voor twijfels, frustraties en onzekerheden.
Het jaar van Gwen van Poorten varieerde van paddoceremonies tot botox, van met je partner naar Burning Man en je daar verloven tot het verbreken van die verloving.
Qmusic-dj en brandweerman Tom geeft aan de hand van heftige, verdrietige, leuke en soms idiote verhalen een eerlijk en inzichtelijk beeld van het leven van een brandweerman.
