Een droevige en poëtische droom

Er zijn van die boeken waarvan je na een paar bladzijdes al weet dat het niet goed zal aflopen, maar toch kan je niet stoppen met lezen. Dit is zo’n boek.  

Steen, papier, schaar is een coming-of-age verhaal over Alma. Alma woont in Buenos Aires maar brengt elk weekend met haar ouders door in een buitenhuis op een nabijgelegen eiland. Daar leert ze Carmen en Marito kennen. Hoewel het grootste gedeelte van haar leven zich afspeelt in de stad, voelt ze zich thuis op het eiland. Daarbuiten heeft ze geen vrienden en voelt ze zich een buitenstaander. Een volwassen Alma blikt terug op haar leven op het eiland, hoe ze haar geheimen deelde en boomhutten maakte met Carmen en langzaam gevoelens kreeg voor Marito.  

In Argentinië en Duitsland werd deze roman van de Argentijnse Inés Garland al uitgeroepen tot beste jeugdroman van het jaar en nu is het boek in het Nederlands verschenen. De onrust in Argentinië in de jaren 70 en 80 speelt een belangrijke rol in het boek. Alma komt uit een welgesteld gezin, terwijl Carmen en Marito uit een arme familie komen. Hoe ouder ze worden, hoe duidelijker de klassenverschillen tussen de twee families worden. De naïeve Alma lijkt weinig van de politieke onrust te merken. Zoals Carmen en Marito in het boek regelmatig tegen haar zeggen: ze begrijpt het niet. Ze heeft dan ook niet door hoe haar vrienden steeds dieper in die onrust terechtkomen.  

Hoewel de politiek een belangrijke rol heeft, is de relatie tussen de personages belangrijker en blijft de politiek vooral op de achtergrond. Dit komt ook deels doordat het verhaal verteld wordt vanuit het perspectief van Alma. Terwijl de lezer al doorheeft wat er speelt, sluit het personage haar ogen hiervoor. Wie meer wil weten over de militaire dictatuur in Argentinië, zal dit zelf op moeten zoeken, want in het boek kom je er niet veel over te weten.  

De relatie tussen de hoofdpersonages in complex en gelaagd. De focus ligt duidelijk op de onderlinge relaties. Door het verhaal door de volwassen Alma te laten vertellen, worden deze relaties in een breder perspectief geplaatst. Alma geeft regelmatig commentaar op zichzelf, ziet hoe naïef ze was en dat ze veel dingen die zich recht voor haar neus afspeelden niet zag. Naarmate ze ouder wordt en haar relatie met Marito ingewikkelder wordt door de klassenverschillen, verdiept ze zich meer in de wereld om haar heen. Ze leest de boeken die Marito ook leest, en begint het leven buiten haar katholieke meisjesschool te ontdekken. Maar tegelijkertijd lijkt ze zichzelf voor de harde realiteit af te willen schermen. Je weet als lezer dat ze uiteindelijk doorheeft wat er om haar heen gebeurt, maar zelf wil ze dit niet zien.  

Volgens Alma was het voorbestemd dat ze Carmen en Marito leerde kennen. “Onze zielen kenden elkaar uit een vorig leven, (…) en waren teruggekeerd om een droom te delen.” Het verhaal voelt ook als een droom, een belofte van wat had kunnen zijn verteld door een personage dat al weet dat het nooit meer dan een droom zal worden. De stijl van het boek is poëtisch, maar blijft altijd helder. Garlands beeldende beschrijvingen leiden geen moment af van het verhaal. Steen, papier, schaar laat zien dat young adult en literatuur heel goed samen kunnen gaan.