Waargebeurd en hoopvol: Villa Emma

In 1942 stapt Natan samen met veertig andere Joodse kinderen uit de trein op het station van het Italiaanse dorpje Nonantola. De kinderen zijn afkomstig uit verschillende landen. Ze zijn allemaal op de vlucht voor de nazi’s. Ze hebben een treinreis langs de uithoeken van Europa achter de rug, een treinreis die begon in Hamburg en via Wenen en Ljubljana in Italië eindigde. In Nonantola worden de kinderen opgevangen in Villa Emma, een verlaten huis. Een tijd lijkt het rustig te zijn en zijn de kinderen veilig. Als na lange tijd de Duitse troepen het dorp bezetten moeten de kinderen halsoverkop vertrekken. Gelukkig worden ze geholpen door het hele dorp.

Bijzonder is dat De kinderen van Villa Emma een waargebeurde geschiedenis beschrijft. Ivan Sciapeconi, de auteur, heeft een fictief verhaal geschreven, gebaseerd op non-fictie. Hij heeft zich uitvoerig verdiept in de geschiedenis en op basis van diverse documenten, persoonlijke memoires en interviews op beeld zijn boek geschreven. Die mix van fictie en non-fictie voel je ook tijdens het lezen. Er zit een bepaalde afstandelijkheid in het verhaal, die je niet zo snel zou verwachten bij fictie. Het lukt daarom niet altijd goed om je helemaal onder te dompelen in het verhaal, als lezer kijk je echt toe vanaf de zijlijn.

Het boek is geschreven vanuit het perspectief van een leeftijdloos kind, in zijn nawoord geeft de auteur aan bewust niet een bepaalde leeftijd aan het kind gegeven te hebben. Het perspectief van het (jonge) kind verklaart waarom het verhaal soms wat fragmentarisch overkomt. Natan overziet het grote geheel niet goed. Hij mist zijn ouders en zijn broertje enorm. Zijn vader is door de nazi’s opgehaald en ze hebben hem nooit meer gezien. Natan heeft zijn moeder en broertje moeten achterlaten, op aandringen van zijn moeder is hij weggegaan. Door Natan als verteller te kiezen, kan de auteur inzoomen op het persoonlijke verdriet dat symbool staat voor het verdriet en de pijn van alle slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog en van alle vluchtelingen die ook nu nog huis en haard moeten verlaten om veiligheid te vinden.

Waarschijnlijk niet toevallig heeft Xander Uitgevers in de zomer van 2022 tegelijk met De kinderen van Villa Emma de feelgoodroman De kleuren van de liefde van Cristina Caboni uitgegeven. In dit laatste boek spelen de gebeurtenissen rond Villa Emma ook een belangrijke rol. Het is waardevol om beide boeken te lezen en vanuit verschillende perspectieven kennis te maken met dit stukje van de geschiedenis. De kinderen van Villa Emma is vertaald door Irene Goes.

Met deze roman heeft Sciaponi een eerbetoon geschreven voor alle mensen die hun nek durven uitsteken om een ander, een vluchteling, te helpen. De inwoners van Nonantola hebben ervoor kunnen zorgen dat een kleine groep kinderen niet verdween naar de vernietigingskampen, maar naar een veilige plek gingen en daar de oorlog hebben overleefd. Daarmee is het, ondanks de heftige tijd waarin het boek speelt, een boek dat optimisme uitstraalt en hoop biedt.