Een sprankelende briefwisseling

Charing Cross Road 84 kennen de meeste mensen wellicht van de film met Anne Bancroft en Anthony J. Hopkins uit 1987. De film is gebaseerd op een briefwisseling van tientallen jaren tussen Helene Hanff (1916-1997) en Frank Doel (1908-1968), die uiteindelijk in 1969 in boekvorm is uitgegeven. Helene Hanff was een in New York City woonachtige schrijfster en bibliofiel die voortdurend op zoek was naar boeken die niet meer in druk of bijzonder moeilijk te vinden waren. Eind jaren '40 van de vorige eeuw komt ze een advertentie tegen van een Engels boekenantiquariaat dat allerlei boeken in speciale en exclusieve edities uitbrengt. Ze besluit contact te zoeken en schrijft een brief waarin ze verzoekt om toezending van een boek. Het is het begin een hartverwarmende penvriendschap tussen Helene en Frank Doel, de manager en hoofdinkoper van de Engelse boekenzaak.

De brieven mogen dan alweer meer dan een halve eeuw geleden zijn geschreven, het valt op hoe actueel ze nog zijn. Natuurlijk is een briefwisseling in deze tijden van sociale media niet meer echt van deze tijd, maar iedereen die regelmatig boeken leest en zuinig is op zijn boeken zal regelmatig knikken en glimlachen om de herkenbaarheid van allerlei gedachtes die Helene aan het papier toevertrouwt. Zo is daar bijvoorbeeld deze heerlijke passage: 'Mijn vrienden gaan heel eigenaardig met hun boeken om. Ze lezen alle bestsellers, ze ploegen ze zo snel mogelijk door, ik denk dat ze over veel dingen heenlezen. En ze lezen NOOIT iets voor de tweede keer dus herinneren ze zich er een jaar later geen woord meer van. Maar ze raken diep geschokt als ze mij een boek in de vuilnisbak zien gooien of het weg zien geven. Zoals zij het zien koop je een boek, lees je het, zet je het op de plank, sla je het voor de rest van je leven niet meer open maar JE GOOIT HET NIET WEG! EN ZEKER NIET ALS HET GEBONDEN IS! Waarom niet? Ik vind persoonlijk niets heiligschennender dan een slecht boek of zelfs maar een middelmatig boek.'

Daarnaast boeit de briefwisseling doordat de brieven van Helene en Frank elkaar zo ontzettend contrasteren. In de brieven van Helene is er sprake van tomeloosheid en ongebreideld enthousiasme, terwijl in de brieven van Frank - zeker in het begin - sprake is van die typische Britse gereserveerdheid. Wellicht zijn er briefwisselingen in boekvorm uitgegeven die diepgravender zijn dan die tussen Helene en Frank, maar juist de verschillende stijlen zorgen voor 134 pagina's sprankelende literatuur. Helene Hanff en Frank Doel hebben elkaar uiteindelijk nooit ontmoet. In haar brieven aan Frank heeft ze het door de jaren heen regelmatig over een bezoek aan Londen, maar er is altijd haar werk of een gebrek aan geld dat roet in het eten gooit. Op een dag in 1969 ontvangt Helene een brief van Franks echtgenote dat hij als gevolg van een buikvliesontsteking is overleden. Ze reist nog wel af naar Londen om de boekenzaak aan Charing Cross Road en de familie van Frank Doel te bezoeken. Sommige lezers zal het abrupte en onverwachte einde van de relatie tussen Frank en Helene treurig stemmen, maar hun nalatenschap aan de lezer is iets om te koesteren.