Een meedogenloze roman die schuurt en zeurt

"Mijn broer had nog gezongen op de avond dat hij iemand doodsloeg."

Er valt iets te zeggen voor eerste zinnen die een sterke indruk maken, maar het houdt ook altijd een zeker verwachtingspatroon in. Als die niet wordt ingelost dan voelt zo'n zin toch als een gimmick of een losse flodder. De roman Schuld trekt echter 224 pagina's door met korte, rake en puntige zinnen die bijna allemaal als roffelende slagen aankomen. De lezer kan maar beter goed voorbereid zijn op het genadeloze tempo van het verhaal dat Walter van den Berg voorschotelt en op de personages die hopeloos op drift zijn.

Schuld is een collage van verhalen over een aantal mensen wier levens losjes en tegelijkertijd onlosmakelijk met elkaar zijn verbonden. Zo is daar Kevin, een tiener die ondanks zijn intellectuele capaciteiten in de kleine criminaliteit is beland en op zoek is naar een bevestiging dat alle vrouwen slecht en een stelletje hoeren zijn, maar eigenlijk gewoon op zoek is naar een moederfiguur. Zijn vader met de bijnaam Zingende Ron is een tamelijk talentloze zanger die zich via allerlei ingewikkelde constructies en zwarte baantjes telkens hopeloos in de schulden werkt. Cor is de broer van Zingende Ron, een schrijver die maar amper van zijn werk rond kan komen en zich vergeefs probeert te onttrekken aan de malaise van zijn familie.

Hun levens spelen zich af in Amsterdam-West, een kleurloze en troosteloze omgeving waar Walter van den Berg al vaker zijn verhalen heeft gesitueerd. Die troosteloosheid en de bleke periferie van Amsterdam worden op een mooie manier onder woorden gebracht: "De jongens op school kwamen allemaal uit buurten die niet de zijne waren, misschien een paar jongens uit Zuid maar vooral jongens die ergens anders vandaan kwamen en hier een kamer huurden in een woning die de vader van een van de andere huurders had gekocht, allemaal binnen de Ring, allemaal opgewonden omdat ze nu in de grote stad woonden, en Kevin die er al zijn hele leven woonde, aan de rand van die grote stad, die vieze rand waar niemand wilde zijn."

De frustraties, de wanhoop en de ellende waar de diverse karakters in het boek mee te maken krijgen, knallen van de pagina's en de letters af, helemaal tot aan de kaft aan toe. Soms is het net alsof Walter van den Berg semantisch aan het freestylen is terwijl hij de woorden als bakstenen tegen de grond smijt. De dialogen zijn niet zelden zonder venijn en de woorden die worden uitgewisseld caramboleren en ricocheren er lustig op los. Het is verleidelijk om een hekel te krijgen aan of op zijn minst een afstandelijkheid te voelen ten opzichte van de personages, maar Walter van den Berg zorgt ervoor dat dit niet gebeurt. De personages zijn bij hun schepper namelijk in zeer goede handen en worden altijd met een zekere genegenheid neergezet, waardoor zij ondanks hun tekortkomingen des te menselijker aanvoelen. Het gevolg is dat het boek schuurt en zeurt. Schuld is daardoor geen gemakkelijk boek om te lezen, maar het is een roman die voor de ontvankelijke lezer onder de huid kruipt en daar zijn weerhaken uitzet.