Het litteken dat de Balkan heet
Het is donker als schrijver Frank Westerman arriveert in Srebrenica. Hij voelt de kilte in de vallei, die nooit is verdwenen, twintig jaar na de val van de enclave. Waarom hij terugkeerde naar deze onheilsplek? Hij wilde er achter komen hoe we herdenken. De huidige inwoners van Srebrenica, maar ook wij, Nederlanders. Het derde deel van het boek, genaamd De naschok, verhaalt over deze terugkeer. Het actuele deel wordt vooraf gegaan door deel I, De aanloop en deel II, De val. Om een teleurstelling na aankoop te voorkomen: die twee eerste delen zijn simpelweg een samenvoeging van de boeken De brug over de Tara (1994) en Het zwartste scenario (1997).
Dit nieuwe boek is dus vooral bestemd voor de lezer die de Balkanoorlog hebben gevolgd, maar de ins en outs niet op een rij hebben. Treffend zijn de reportages in deel I, geschreven vanuit de overhoop geschoten stad Vukovar, en Westermans ontmoetingen met betrokkenen in Servië, Macedonië, Montenegro en Kroatië. Daarin sijpelen de steeds grilliger sfeer en scherpe verhoudingen tussen alle verschillende bewoners van het voormalige Joegaslavië onder president Tito door. Westerman zoekt in deze verslagen naar de Balkanmens. Een Bosnische moslim, geïnterviewd door Westerman, verwoordt het treffend: ‘Dit is de Balkan. Elke generatie maakt hier een oorlog mee. De moslims zijn in de minderheid. Dus zit er voor ons niet anders op: we moeten ons sneller vermenigvuldigen dan de rest.’ Waarom? ‘Omdat we anders bij de volgende oorlog helemaal vernietigd worden. Dan is het over en uit.’ Het tekent de taaie mentaliteit van de mensen die geboren worden, leven en heengaan in een oorlogssituatie.
In het middenstuk beschrijft Westerman de val van moslimenclave Srebrenica. Hij grijpt je bij de keel met een verslag van uur tot uur waarin steeds duidelijker wordt dat de Serviërs, in de persoon van generaal Ratko Mladic, de touwtjes volledig in handen hebben. De volledige gemeenschap vlucht naar het kamp waar de Nederlandse VN-soldaten bivakkeren. Na veel onderhandelen krijgen de vluchtelingen vrijgeleide om het dal van Srebrenica te verlaten. Dan vindt er een etnische zuivering plaats waarbij mannen en vrouwen worden gescheiden, de mannen worden geliquideerd. Dit alles onder de ogen van Dutchbat III, maar er wordt niet ingegrepen. Bosnische medewerkers op de VN-compound die smeken om hulp krijgen nul op het rekest. Bijvoorbeeld tolk Hasan Nuhanovic, die smeekt om een pasje voor zijn broer, maar krijgt die niet. Zijn broer wordt het kamp uitgezet en ook zijn naam is nu voor eeuwig vastgelegd op een monument voor de slachtoffers van die massamoord in juli 1995. Westermans oordeel over de soldaten van Dutchbat III is vernietigend, gebaseerd op een uitstekende feitendocumentatie die deels in het boek is opgenomen. Bij zijn terugkeer in Srebrenica in 2015 schrijft Westerman: Dolend over de compound van Dutchbat vraag ik me af of we in Nederland niet allemaal in meer of mindere mate lijden aan een funeste ‘regels zijn regels’-mentaliteit. En misschien zijn we als natie veel beter in herdenken achteraf, wanneer het allemaal is misgegaan, dan in voorkomen.
Het boek De slag om Srebrenica is genomineerd voor de Prinsjesboekenprijs 2015 voor het beste politieke boek over deze zeer gecompliceerde kwestie. En dat verdient het boek. Westerman weet dat grotendeels op te helderen door militaire en politieke beslissingen in chronologische volgorde te plaatsen en daarbij opheldering te geven bij elk genomen besluit. Westermans keiharde, cynische toon is dan een goed tegenwicht ten opzichte van het lijdzaam toekijken van de Dutchbatters twintig jaar geleden.
Reageer op deze recensie
Meer recensies van
Gesponsord
Als Jolenes helikopter crasht in Irak, moet ze terugkeren naar het huwelijk en gezin dat ze onder hoogspanning achterliet. Schrijf je nu in voor de Hebban Leesclub.
Beth leidt een gelukkig leven met haar man Frank op hun schapenboerderij, maar dan komt haar jeugdliefde Gabriel terug, met wie ze als zeventienjarige een intense zomer beleefde. Bekijk alle Boekenweektips.
Fayes vader bedreigt niet alleen haar, maar ook haar dierbaren en levenswerk, het bedrijf Revenge. Ze roept haar vriendinnen om zich heen om de ultieme wraak te plannen. Bekijk alle Boekenweektips.
In concentratiekamp Westerbork doet jonge moeder Catharina alles wat nodig is om haarzelf en haar zoon te laten overleven. Ze gaat als showgirl dansen in het beroemde kampcabaret. Bekijk alle Boekenweektips.
Isabel woont alleen in het huis van haar overleden moeder, waar alles rustig voortkabbelt tot plotseling haar broer Louis met zijn nieuwe vriendin Eva voor de deur staat. Bekijk alle Boekenweektips.
Een onweerstaanbare schelmenroman over Algot Olsson en een bonte verzameling mensen. Algot stort zich op de mooie en hopelijk lucratieve kunst van het distilleren van brandewijn. Bekijk alle Boekenweektips
Een jonge cartograaf vertrekt naar Amsterdam en tekent voor zijn grote liefde in zijn wereldkaart, vlak naast de evenaar, een 'nog onontdekt' eiland dat haar naam draagt. Bekijk alle Boekenweektips.
Op een koude winteravond belandt de zeventigjarige Leah met haar auto in het water. Hoewel de kade al snel vol mensen staat, doet niemand iets. Tot grote frustratie van studente Mirjam. Bekijk alle Boekenweektips.
De meningsverschillen over hoe het tuincomplex bestuurd moet worden, kunnen elk moment weer oplaaien, maar de grootste dreiging komt van de kant van de gemeente. Bekijk alle Boekenweektips.
Philip Dröge duikt in de curieuze geschiedenis van Nederlandstalig New York en New Jersey en doet dat op de fiets. Een boek dat reisgids, geschiedenisboek en road novel ineen is. Bekijk alle Boekenweektips.
Taalwetenschapper Khalid Mourigh gaat de straat op en de scholen langs om straattaal, het gebruik van Engels en de meertaligheid van het Nederlands te onderzoeken. Bekijk alle Boekenweektips.
Aan het begin van de Eindtijd valt de vrijdenkende engel Astoreth naar de aarde. Hij raakt verzeild in apocalyptische avonturen die hem van Amsterdam naar het Zweedse platteland voeren. Bekijk alle Boekenweektips.
Een meisje en een vis denken beiden dat de ander gevangenzit en dus maken ze een wak, maar ze beseffen dat het beter is als ze blijven waar ze zijn. Bekijk alle Boekenweektips.
Terwijl de ambitieuze Pierre groeit in zijn rol op de redactie van een tijdschrift, kelderen de abonneecijfers. Hoe lang moeten tradities en gewoontes in stand worden gehouden? Bekijk alle Boekenweektips.
Tijdens de Tweede Wereldoorlog raken de levens van Luna en haar vader, de Joodse Rifka, de Indiase Chandar en Thiemen met elkaar verweven op een manier die zij niet voorzien. Bekijk alle Boekenweektips.
Eliza had zes broers, maar alleen Krekel is nog over. Een bangerik, een huilebalk, een blok aan haar been, eigenlijk. Alles gaat mis, maar Eliza en Krekel blijven zoeken naar hun verdwenen broers. Bekijk alle Boekenweektips.
Als de literaire bundel van zware crimineel Derek L. op het punt staat te verschijnen, mag hij tijdens zijn weekendverlof van de gevangenis aanwezig zijn op zijn eigen boekpresentatie. Bekijk alle Boekenweektips.
In dit hartstochtelijke pamflet toont docent Karim Amghar aan hoe mbo'ers nog steeds te maken hebben met onderwaardering, terwijl ze onmisbaar zijn voor de samenleving. Bekijk alle Boekenweektips.
Wanneer Hitler aan de vooravond van de Tweede Wereldoorlog Oostenrijk binnenvalt, moeten vijf hechte vrienden kleur bekennen. Kun je een ander ooit ten diepste kennen? Bekijk alle Boekenweektips.
Iemand breekt in bij Simon en beweert dat ze beiden vastzitten op een alternatieve belevingsvakantie. Het is het begin van een aangrijpende speurtocht. Bekijk alle Boekenweektips.
Stine Jensen verkent hoe mediastormen kunnen ontstaan en hoe je filosofie kunt inzetten om ze te duiden. Bekijk alle Boekenweektips.
Een kleurrijke groep outcasts raakt betrokken bij het mysterie van Salomé Abergel, de beroemde kunstenares die op het hoogtepunt van haar carrière plotseling verdwijnt. Bekijk alle Boekweektips.
Als Hitler aan de macht komt, vluchten Eva en Itzhak naar het conservatieve Zeeland. Daar haalt het gevaar hen in en Eva zal moeten kiezen. Bekijk alle Boekenweektips.
In de persoonlijke verhalen van Rusland-correspondent Iris de Graaf lees je hoe het is om als jonge vrouw verslag te doen vanuit Moskou, in het land van haar grootmoeder. Bekijk alle Boekenweektips.
Het is ronduit indrukwekkend wat we weten van onze moedertaal, wat we ermee kunnen, en hoe we dingen haarfijn aanvoelen. Bekijk alle Boekenweektips.
Sinds 2015 zit Astrid Holleeder ondergedoken, wat enorme impact heeft op haar leven en dat van haar familie. Ze vertelt over de dagelijkse routines, constante waakzaamheid en haar angst. Bekijk alle Boekenweektips.
