Randland door Paul Braamberg

Jaap Gerritsma
In dit vuistdikke boek gaan we op reis in een witte Peugeot door het vooroorlogse Oekraïne, voordat Poetin zijn klauwen in het land zette omdat de Oekraïne het lef had om zelfstandig te willen zijn.

Het reisverhaal is op een bijzondere manier tot stand gekomen. Staat de naam Paul Braamberg als auteur vermeld, in feite is het boek geschreven door 4 personen. Uit diverse windstreken blijkt uit hun namen Bohemia, Moravië, Noordkust en Westkust, een indicatie voor hun afkomst, Bohemen Moravië, Nederland en Scandinavië. Dit maakt het reisverslag bijzonder omdat de verschillende perspectieven, hoe er naar het zich voor hun ogen ontvouwende landschap en culturele erfgoed tijdens dit avontuur, de kop op steken.Herinnering aan Charta 77 maar ook een korte verslag hoe een van de vrouwen een toerist probeert af te schudden door op het laatste moment in een tram te springen. Een soort stimulated recall voor haar hoe je een KGB agent van je af moest schudden in het oude communistische paradijs. (Voor literatuurliefhebbers: Het betrof de beroemde schrijver Kundera die destijds als studentenvakbondsleider en waarschijnlijk informant van de geheime dienst).

Het moet een hele klus zijn geweest om in de avonduren—met royaal geserveerde locale drank-om alle belevingen te gaan integreren maar daar zijn de schrijvers goed in geslaagd omdat het boek in een rustige en goed leesbare stijl is geschreven.
Het zijn niet alleen de waarnemingen van de reizigers die genoteerd zijn- ze nemen scherp waar- maar ze zijn ook op de hoogte van de belangrijkste literatoren uit die streek en ze zijn historisch goed onderlegd. Als lezer wordt je dan ook steeds beter op de hoogte gebracht van de reminiscenties aan de oude Habsburgse dubbelmonarchie die vanuit Wenen over deze streken heeft geregeerd tot aan het einde van de eerste wereldoorlog, die zij door historische feiten en passages uit de literatuur geschreven door Bruno Schulz, Joseph Roth, en Isaak Babel onder het tapijt van de moderne tijd weten te lichten. Op die manier krijg je ook inzicht hoe het land de afgelopen 100 jaar onder invloed van oorlog en revolutie dan weer tot het ene land behoorde, dan weer tot een ander, of een tijdje een vorm van zelfstandigheid heeft gehad zoals in het westen het tamelijk onbekende Roethenië.

Natuurlijk begint de reis in Tsjernobyl, waar het lijkt of een toveraar met zijn toverstok de wereld heeft gefixeerd nadat op een paar mensen na iedereen is gevlucht voor de straling.Ook het Holomodor museum krijgt uitgebreid aandacht over de hongerdood van miljoenen mensen als gevolg van de Stalin en naziterreur, maar dan bromt de auto langs belangrijke steden als Brody, Liviv richting de Karpaten waarbij niet alleen geschiedschrijving van de streken wordt onthuld maar ook belangrijke zichtbaar culturele erfgoed in vorm van begraafplaatsen worden bezocht zoals in Brody waar wel achtduizend grafstenen op de Joodse begraafplaats zijn te vinden.Oude begraafplaatsen getuigen van oude culturen, van het landschap, van hun dodenculturen, van hun leefwijzen , vaak nog met een bijzondere fauna en flora. Tijdens de reis zullen de reizigers aan veel dodenakkers aandacht besteden zoals eerst in Kyiv, Boesk en nog een aantal andere. Alleen al over deze Vanitas cultuur zou een apart boek geschreven kunnen worden.

De reis is uitstekend te volgen door erg duidelijke kaarten en foto’s ,zelfs een plattegrond van de metro in Kyiv en met hun waarnemingen, historische kennis en communistische ervaringen maken de auteurs het lezen van dit boek tot een aangename ervaring, zij het dat de weemoed toeslaat als je weet dat het land met alle middelen door het misdadige Russische regime vernietigd aan het worden is.
Een aanbeveling voor mensen die geïnteresseerd zijn in dit nu zo gepijnigde land.
Als je het boek dichtslaat valt de afbeelding op de omslag opnieuw op na de bevreemding bij de eerste keer. Het is vormgegeven in Kyiv tussen de luchtalarmen door toen de oorlog was uitgebroken. Chaos alom.