“Kinderen zullen gaskamers bouwen” / “Kinderen zullen er mensen in vermoorden”.

‘Hierheen naar het gas, dames en heren’ is de kille koude en veelzeggende titel van het samengestelde boek van de Poolse schrijver Tadeusz Borowski die als Poolse, niet Jood zijnde, gevangene in verschillen Konzentrationslager heeft gezeten waaronder Auschwitz, Natzweiler, Dachau. De in dit boek bijeen gebrachte romans, verhalen en gedichten geven je een messcherp beeld van de prachtige de Lagers omringende natuur en de emotieloze beschrijvingen van de dagelijkse gebeurtenissen in het Lager. De kans om de dag, elke dag, te overleven is alleen slechts dan daar wanneer je weet te ‘organiseren’. Zijn beschrijving van de crematoriums in Auschwitz doen je verkillen “En kijk eens, eerst is er een boerenschuur wit geschilderd en mensen stukken er. Vervolgens vier grote gebouwen – gemakkelijk twintigduizend. Zonder magie, zonder gif, zonder hypnose. Een paar verkeersregelaars, zodat er geen opstoppingen zijn, en de mensen stromen als water uit een opengedraaide kraan … Gewone vrachtwagens brengen de mensen, komen terug als op een lopende band en brengen er weer. Zonder magie, zonder gif, zonder hypnose”. Borowski beseft dat hij enig geluk heeft hij is geen Jood waardoor de werkomstandigheden net iets beter zijn “je kent de kelders van Pawiak? Die ijzeren vloeren? Daar kropen Joden met een van het hete bad geschroeide huid naakt overeen, heen en weer, heen en weer. Heb je weleens soldatenlaarzen van de onderkant gezien? Hoeveel spijkers daarin zitten”. Borowski beschrijft op een feitelijke gruwelijke wijze het leven van alledag en vraagt zich af of hij de moed kan vinden om te gebeurtenissen daadwerkelijk concreet direct te benoemen waardoor hij afstandelijkheid, een kilheid creëert tot hetgeen plaatsvind waarbij wel een griezelige met precisie omschreven verhaal ontstaat die je de gruwelijkheden recht i het gezicht doet slaan. Fictie wordt hier nadrukkelijk gebruikt om de waarheid, dat wat feitelijk gebeurde, te vertellen en dan gaat het Borowski niet om zijn persoonlijk lijden, hij tracht het waanzinnige, niet te bevatten verhaal bij de kladden te grijpen, hoe deze ontmenselijking van mensen gewoon plaatsvindt. De wijze waarop hij het uitladen van de transporten, de paniek, de kinderen die hun moeder kwijt zijn of die hun moeder om zelf te kunnen overleven kwijt willen, het roven uit de tasjes, de koffers, het goud, het eten hierin meegenomen … om te vervolgen met “Het kamp zal een paar dagen van dit transport leven … het transport Sosnowiec-Bedzin, het was een goed rijk transport. De natuurbeschrijvingen die volgen of vooraf hieraan gingen maken dit tot ijzersterke beelden, emotieloos beschreven die gaan branden op je netvlies. Hij is hard en heeft een nietsontziende moraliteit, je moet je eten direct opeten, wie spaart en ruilt van zijn overleefd niet, je moet je ogen openhouden, en rechtvaardigheid bestaat niet, kracht en geld regeren, werken loont niet. Een boek die op deze wijze geen voorgangers heeft of nog navolgers. Borowski maakte 28 jaar oud in 1951 een einde aan zijn leven, getrouwd en pas vader geworden van een kind, zette hij alleen thuis zijnde de gaskraan open.
Arnon Grunberg heeft een indrukwekkend voorwoord geschreven bij dit boek en bied daarmee een kader aan.