Meer dan 5,9 miljoen beoordelingen en recensies Organiseer de boeken die je wilt lezen of gelezen hebt Het laatste boekennieuws Word gratis lid
×
Lezersrecensie

“Kinderen zullen gaskamers bouwen” / “Kinderen zullen er mensen in vermoorden”.

Jacob Pol 03 mei 2024
‘Hierheen naar het gas, dames en heren’ is de kille koude en veelzeggende titel van het samengestelde boek van de Poolse schrijver Tadeusz Borowski die als Poolse, niet Jood zijnde, gevangene in verschillen Konzentrationslager heeft gezeten waaronder Auschwitz, Natzweiler, Dachau. De in dit boek bijeen gebrachte romans, verhalen en gedichten geven je een messcherp beeld van de prachtige de Lagers omringende natuur en de emotieloze beschrijvingen van de dagelijkse gebeurtenissen in het Lager. De kans om de dag, elke dag, te overleven is alleen slechts dan daar wanneer je weet te ‘organiseren’. Zijn beschrijving van de crematoriums in Auschwitz doen je verkillen “En kijk eens, eerst is er een boerenschuur wit geschilderd en mensen stukken er. Vervolgens vier grote gebouwen – gemakkelijk twintigduizend. Zonder magie, zonder gif, zonder hypnose. Een paar verkeersregelaars, zodat er geen opstoppingen zijn, en de mensen stromen als water uit een opengedraaide kraan … Gewone vrachtwagens brengen de mensen, komen terug als op een lopende band en brengen er weer. Zonder magie, zonder gif, zonder hypnose”. Borowski beseft dat hij enig geluk heeft hij is geen Jood waardoor de werkomstandigheden net iets beter zijn “je kent de kelders van Pawiak? Die ijzeren vloeren? Daar kropen Joden met een van het hete bad geschroeide huid naakt overeen, heen en weer, heen en weer. Heb je weleens soldatenlaarzen van de onderkant gezien? Hoeveel spijkers daarin zitten”. Borowski beschrijft op een feitelijke gruwelijke wijze het leven van alledag en vraagt zich af of hij de moed kan vinden om te gebeurtenissen daadwerkelijk concreet direct te benoemen waardoor hij afstandelijkheid, een kilheid creëert tot hetgeen plaatsvind waarbij wel een griezelige met precisie omschreven verhaal ontstaat die je de gruwelijkheden recht i het gezicht doet slaan. Fictie wordt hier nadrukkelijk gebruikt om de waarheid, dat wat feitelijk gebeurde, te vertellen en dan gaat het Borowski niet om zijn persoonlijk lijden, hij tracht het waanzinnige, niet te bevatten verhaal bij de kladden te grijpen, hoe deze ontmenselijking van mensen gewoon plaatsvindt. De wijze waarop hij het uitladen van de transporten, de paniek, de kinderen die hun moeder kwijt zijn of die hun moeder om zelf te kunnen overleven kwijt willen, het roven uit de tasjes, de koffers, het goud, het eten hierin meegenomen … om te vervolgen met “Het kamp zal een paar dagen van dit transport leven … het transport Sosnowiec-Bedzin, het was een goed rijk transport. De natuurbeschrijvingen die volgen of vooraf hieraan gingen maken dit tot ijzersterke beelden, emotieloos beschreven die gaan branden op je netvlies. Hij is hard en heeft een nietsontziende moraliteit, je moet je eten direct opeten, wie spaart en ruilt van zijn overleefd niet, je moet je ogen openhouden, en rechtvaardigheid bestaat niet, kracht en geld regeren, werken loont niet. Een boek die op deze wijze geen voorgangers heeft of nog navolgers. Borowski maakte 28 jaar oud in 1951 een einde aan zijn leven, getrouwd en pas vader geworden van een kind, zette hij alleen thuis zijnde de gaskraan open.
Arnon Grunberg heeft een indrukwekkend voorwoord geschreven bij dit boek en bied daarmee een kader aan.

Reageer op deze recensie

Meer recensies van Jacob Pol

Gesponsord

Een diepgravend onderzoek naar de meest mysterieuze politieke moord van de 20e eeuw, die op de Amerikaanse president John F. Kennedy.

Een indringend verhaal op het scherp van de snede, vanuit de belevingswereld van de strafrechtadvocate die als slachtoffer moet strijden voor een eerlijke behandeling onder het recht waar ze altijd in heeft geloofd.

Hetzelfde boek lezen brengt mensen samen: je hebt direct iets om over te praten! Daarom lezen we in november met heel Nederland 'Joe Speedboot' van Tommy Wieringa. Je haalt het boek gratis op bij je bibliotheek.

'Bevreemdend, mysterieus en ongelofelijk. Esther Gerritsen maakt het onbereikbare perspectief herkenbaar.' – Jury Boekenbon Literatuurprijs 2024 over Gebied 19

Nieuwe, prachtige roman van dé literaire stem uit Ierland, Sally Rooney.

Dog Man is terug met een spannend nieuw avontuur! Een stinkdier zorgt voor een groot drama: Dog Man ruikt verschrikkelijk

Een radicaal eerlijk en aangrijpend onderzoek van een dochter die niet alleen de moeizame relatie met haar moeder probeert te begrijpen, maar ook de verstoorde relatie tot haar eigen lichaam.

Speurend naar eeuwenoude ruïnes en kastelen, objecten en kunstwerken, reisroutes en slagvelden slalomt Bart Van Loo door de Lage Landen.

Een nieuwe Baantjer is altijd een goed cadeau! Op een voorjaarsochtend wordt het lichaam van Ron Doomerik aangetroffen in zijn appartement aan de Amsterdamse Houtkade. Er steekt een mes in zijn rug. 

Een magische reis naar Fantasia is een nieuwe versie van het avontuur Lang Leve Fantasia van Geronimo Stilton met extra veel avontuur en veel meer illustraties. Superdikke editie met 3D-beeld, geuren en vele andere extra's!

Een betoverend cadeauboek, met linnen omslag, poëtisch vertaald door Imme Dros.

De manga over een avontuurlijke eenhoorn voor 9+. Unico's liefde heeft Venus en haar handlanger Byron wakker gemaakt, die hen allebei willen vernietigen!

De uiterwaarden, de laatste Nederlandse wildernis. Een schitterend halfland van angst en hoop, ingeklemd tussen hoge dijken, waar alles permanent verandert en niets is wat het lijkt.

Meester Jesper gaat op schoolkamp met de kinderen uit groep 8. De directeur, mevrouw Azijnvijver, heeft één strenge eis: geen telefoons mee op kamp.

Meester Mark verzamelde de allerleukte taalfoutjes en kinderlogica over feesten en feestjes: van verjaardag tot kerst, en van sint tot de geboorte van een baby.

Op zoek naar avontuur en de waarheid over haar moeder, wordt Cato meegesleurd op een gevaarlijke reis door tijd en herinneringen - Gouden Griffel-winnaar in een luxe uitgave!

Een zeer vooraanstaand forensisch antropoloog claimt dat in het kunstwerk gebruik is gemaakt van een menselijk bot.

Diep verscholen in de Appalachen ligt de McAlpine Lodge, waar Will en Sara hun huwelijksreis doorbrengen. Het resort is een afgelegen paradijs op aarde, behalve dan dat iedereen er liegt.

Het langverwachte vervolg op Koninkrijk. Een thriller over verloren zielen, familiebanden en dodelijke loyaliteit.

Vergeet wat je weet over het continent Afrika. Zeinab Badawi duikt in het verleden van haar geboortecontinent, de geboorteplek van de mensheid.

Waar we onze kinderen in de fysieke wereld steeds meer overbeschermen, laten we hen in de digitale wereld vogelvrij – met desastreuze gevolgen voor hun mentale welzijn.

In dit derde deel van 'De memoires van Abel Sikkink' zien we Parijs en het grillige Europa van de tweede helft van de negentiende eeuw.

De ineenstorting van welvaartsstaten, supercyclonen, megadroogtes, extreemrechts extremisme, ongebreidelde virussen, energietekorten, cyberaanvallen: de mensheid beweegt zich richting een tijdperk van permanente crisis.

Dit boek wijst de weg naar een energieker leven. Je wakkert het vuur in je leven weer aan!