Wat het was stijgt ver boven het genre uit

George Pelecanos (1957) is geboren en getogen in Washington D.C. Hij is een zelfstandige film- en tv-producent en bestsellerauteur van een serie literaire thrillers die zich afspelen in en rond Washington. Hij ontving talloze prijzen voor zijn werk. Zijn boek Tuinier van de nacht uit 2006 werd door de Nederlandse media uitgeroepen tot thriller van het jaar. Wat het was is zijn nieuwste thriller.

Derek Strange, oud-politieagent en privédetective, zit op een regenachtige dag aan een bar in Washington, samen met zijn maat Nick Stefanos, aan de whisky. Een oude hitsingle roept herinneringen op aan de zomer van 1972. Het was de tijd van Watergate, en ook de tijd waarin de legendarische misdadiger Robert Lee Jones — alias Red Fury — de straten domineerde en het leven in de stad toen volledig op zijn kop zette...

Washington, 1972. Derek Strange heeft de politie verlaten en is net voor zichzelf begonnen als privédetective. Als een jonge vrouw, Maybelline Walker, met een ongewoon verzoek komt om een gestolen ring op te sporen die is kwijtgeraakt bij een man die vermoord is, neemt Strange de klus gretig aan en gaat op onderzoek uit. De vermoorde man blijkt de drugverslaafde dealer Bobby Odum te zijn en rechercheur Frank Vaughn, alias Hound Dog, een oude bekende van Strange, is op deze zaak gezet.

Wanneer het vermoeden rijst dat de beruchte Red Fury achter deze moord zit wordt de jacht op hem geopend, met een reeks misdrijven als gevolg. Behalve Strange en Vaughn zit ook de Italiaanse maffia achter Red aan omdat hij na de moord op Bobby Odum tevens zijn geld en heroïnehandel had gestolen, die Bobby op de pof geleverd had gekregen van zijn Italiaanse leveranciers. Red Fury trekt zich nergens iets van aan, het laat hem volkomen koud wie hij moet vermoorden om te krijgen wat hij wil, en hij blijft ongrijpbaar voor zijn achtervolgers. Wanneer de gewelddadigheden tot een hoogtepunt komen, slaan Strange en Vaughn de handen in elkaar en besluiten dat er maar één manier is om Red Fury voorgoed te stoppen…

Het heroïsche verhaal over Red Fury lijkt verwant aan de diverse verhalen over beruchte misdadigers uit de Amerikaanse geschiedenis, die in het geheugen van de mensen gebeiteld zitten en waarbij de onverschrokkenheid van de dader regeert boven de afschuwelijke misdrijven die ze hebben gepleegd. Pelecanos heeft op zijn eigen wijze deze roemruchte crimineel Red Fury een gezicht gegeven in een tijdsbeeld dat gekenmerkt wordt door soulmuziek, afrokapsels, plateauzolen, wijd uitlopende pijpen, en Amerikaanse sleeën. Met een scherp oog voor detail laat hij de zwarte popcultuur van toen herleven en weet hij met slechts een paar woorden de broeierige sfeer in de stad te verbeelden. De beschrijvingen over de personages, die voornamelijk bestaan uit hun kledingkeuze, hun haardracht, de auto die ze rijden, de muziek die ze beluisteren en de films die ze kijken, geven een kleurrijk beeld over de (zwarte) cultuur en verschillende subcultuurtjes in de zeventiger jaren. Het verhaal is rechttoe rechtaan en de plot is niet meer dan een moderne wildweststory in de geest van: politie achtervolgt dader. Door de eenvoudige maar heldere vertelstructuur van één lange flashback leest het verhaal bijna als een '‘er was eens...’' sprookje.

Waarom Pelecanos toch zeer de moeite waard is, komt onder meer door zijn rake typeringen, zijn filmische manier van verwoorden en de krachtige dialogen die gelardeerd zijn met de nodige humor. Het verhaal is met een zeer vlotte pen geschreven en blijft vaart houden ondanks dat het niet altijd even spannend is. Het tijdsbeeld dat de auteur neerzet is zeer herkenbaar voor de oudere soulkickers onder ons, maar ook een jonger iemand kan zich een goed beeld vormen over die periode.

Misschien is Wat het was niet een thriller die direct in het oog zal springen, maar wie hem in handen heeft zal geen spijt krijgen. Het boek biedt namelijk veel meer dan een Hillstreet Bluesachtige episode en qua niveau is de auteur vergelijkbaar met zijn cultbroeder Tarentino, vooral door het vermogen om ver boven het genre uit te stijgen. Uit reviews over eerdere thrillers was al gebleken dat Pelecanos geboekstaafd staat als een ware chroniqueur van het Washington in de 21e eeuw. En dat is zeker waar, want een eerste kennismaking met deze veelzijdige auteur smaakt naar meer, en voor de liefhebber van dit genre cultboeken is Wat het was een absolute 'must read'.