Lezersrecensie
Onderwijseditie in de serie 'Tekst in Context', 2022
Op de website DBNL kun je een e-book downloaden van de eerste druk van 'Wij slaven van Suriname' uit 1934. Ik heb dat een paar jaar geleden gedaan en heb toen voor het eerst dit beroemde, inderdaad prachtig en prikkelend geschreven boek gelezen.
In 2022 verscheen er speciaal voor het onderwijs een schooluitgave van 'Wij slaven van Suriname' bij Amsterdam University Press in de serie 'Tekst in Context'. Omdat ik erg nieuwsgierig was naar hoe Anton de Kom voor het Nederlandse onderwijs geschikt of toegankelijk gemaakt was, heb ik het schoolboek eens in huis gehaald.
Tot mijn spijt zag ik dat het boek van Anton de Kom niet in zijn geheel in het schoolboek was opgenomen, maar slechts gedeeltelijk, in de vorm van een reeks fragmenten die volgens de schoolboekmakers "bij elkaar de hoofdlijn van het boek weergeven" en daarnaast konden dan "de belangrijkste ideeën van De Kom en de belangrijkste historische gebeurtenissen toegelicht worden. Niet-geselecteerde tekstgedeelten zijn kort samengevat."
Nu ben ik niet dol op didactische selecties en samenvattingen, zeker niet van boeken die van A tot Z de moeite van het lezen meer dan waard zijn.
Daarnaast wordt de scholier in dit schoolboek enigszins kinderachtig bij de hand genomen, d.w.z. hij wordt overladen met een grote hoeveelheid toelichtingen en achtergrondinformatie die op groene, blauwe en gele pagina's is afgedrukt, zodat het je af en toe begint te duizelen. Vooral op de gele pagina's wist ik soms even niet of ik de tekst van De Kom zat te lezen of een toelichting van de schoolboekmaker. Misschien ben ik te oud voor dit soort boeken.
Omdat mijn zus getrouwd is met een nazaat van de Boeroes (Buru) en al meer dan 45 jaar in Suriname woont, heb ik met bijzondere belangstelling het hoofdstuk gelezen, waarin de aankomst van de (blanke) Boeroes in Suriname beschreven wordt.
'Blanke kolonisatie' is de ironische titel van het bewuste hoofdstuk; ironisch omdat het de totale mislukking beschrijft van een kolonisatieproject van een paar Groningse dominees die in 1845 een kleine groep "arme proletariërs" met hun gezinnen naar Suriname brengen om daar akkerbouw te gaan bedrijven. Het project wordt tegengewerkt door de grote plantagehouders in Suriname die niet graag zien dat er blanken zouden komen die als vrije boeren met hun handen zouden werken op hun eigen grond. Dat zou geen goed voorbeeld zijn voor de slaven op de plantages. De Boeroes krijgen daarom ergens in de rimboe de verlaten plantage Voorzorg toegewezen, waar nauwelijks voorzieningen zijn. Er staan alleen maar een paar hutten met een dak van bladeren tegen een horizon van een ondoordringbaar bos. De boeren met hun gezinnen worden daar - tegen hun zin en luid protesterend- afgezet. Binnen een paar maanden sterft de helft van de groep aan ziektes, veroorzaakt door de ongezonde huisvesting en de slechte voeding. Als de overgeblevenen er uiteindelijk toch in slagen een goede oogst van aardvruchten en groenten voor elkaar te krijgen, lukt het hen - door een gebrek aan communicatiemiddelen- niet om de oogst in een redelijk tempo naar Paramaribo te transporteren. En "zo ging de kolonie ten gronde", terwijl één van de Groningse dominees voor zichzelf een prachtige villa in Italiaanse stijl liet bouwen door een grote groep slaven ...
Ook een tweede kolonisatieproject, 7 jaar later, met een groep houthakkers uit Duitsland mislukt doordat de projectleider, een zekere Kappler, "voortdurend moeilijkheden heeft met zijn arbeiders die zich niet als negerslaven wensten te laten exploiteren." De arbeiders worden ondersteund door een man, genaamd Bühler, die "vol rode socialistische denkbeelden was" en daarom door het Gouvernement wordt tegengewerkt. Dit tweede verhaal (en ook de slotalinea) is in het schoolboek weggelaten. De schoolboekmakers vonden dat blijkbaar onvoldoende interessant. De scholieren missen daardoor spijtig genoeg ook de mooie slotzin van De Kom die het thema van het hoofdstuk heel scherp tot uitdrukking brengt: "Want grooter gevaar dan in de Marrons zag de toenmalige regeering in Europeesche proletariërs, die hun zwarte broeders hadden kunnen toonen, dat een arbeider nog niet noodzakelijk een slaaf is." (uitgave 1934).
Anton de Kom baseert zich in dit hoofdstuk op het boek 'De geschiedenis van Suriname' uit 1861 van de Nederlandse protestantse schrijver Julien Wolbers (1819-1889) die veel over Suriname, slavernij en arbeidsomstandigheden (ook in Nederland) heeft geschreven. Het verhaal over de Boeroes is bijna één lang citaat uit het boek van Wolbers. Blijkbaar kon Anton de Kom zich heel goed vinden in de opvattingen van Wolbers over slavernij en (impliciet) socialisme. Hoe vreemd is het dan dat het boek van Wolbers achter in het schoolboek op de blauwe pagina's door de schoolboekmakers een "oude geschiedenis vanuit wit, Europees standpunt" wordt genoemd. Dan val je toch van verbazing van je stoel...
Ook staan er vragen en opdrachten achter in het boek.
Vraag 25 lijkt mij bedoeld voor het hoofdstuk over de Boeroes (Buru), 'Blanke kolonisatie'.
De vraag luidt: "Niet alleen de slaven vonden hun behandeling onmenselijk. Ook een andere groep meende slecht behandeld te worden. Welke groep was dat en hoe uitte die zijn onvrede?"
De formulering van de vraag is uiterst merkwaardig. Er staat nl. niet dat er een andere groep was die slecht behandeld was, máár dat er een andere groep was die slecht behandeld MEENDE te zijn. Die groep is dus misschien niet écht slecht behandeld, zal de scholier denken die deze enigszins suggestief gestelde vraag moet beantwoorden. En daarbij: wat is 'slecht'? Is dat vervelend? Beroerd? Onaangenaam? En dat terwijl De Kom uitvoerig en gedetailleerd aantoont dat de "arme proletariërs" uit Nederland misleid en bedrogen werden door dominee Brandhoff en de grote plantagehouders, en in de steek gelaten werden door de "toenmalige regeering" (uitgave 1934) zodat een groot gedeelte van hen stierf en de plantage uiteindelijk te gronde ging.
Al met al een buitengewoon onbevredigende behandeling van het hoofdstuk 'Blanke kolonisatie'.
Het boek van Anton de Kom is mijns inziens inhoudelijk en stilistisch zeer interessant en overtuigend geschreven. Het staat als een huis. De onhandige aanpak van de stof in het schoolboekje 'Tekst en context' kan alleen maar afbreuk doen aan dit historische monument.
Echter, je zou het Anton de Kom kwalijk kunnen nemen dat hij alleen de aankomst en de eerste ervaringen van de Boeroes in Suriname beschrijft. Veel lezers van het boek zouden nu ten onrechte kunnen denken dat het Boeroe-project volledig mislukt was en dat de Boeroes in Suriname ten onder gegaan waren, wat natuurlijk absoluut niet het geval was. Ná 1853 ging het veel beter met de overgebleven boeren; eerst op het gebied van de land- en tuinbouw en later, na 1900, werden de boeren redelijk welvarend dankzij hun specialisatie in het houden van melkvee. Ook ging een deel van de Boeroes later met veel succes in andere sectoren werken. Anton de Kom had dit voor de volledigheid van de informatie in zijn boek wat mij betreft eigenlijk moeten opnemen.
4 juli 2024
Jacques Lameriks
In 2022 verscheen er speciaal voor het onderwijs een schooluitgave van 'Wij slaven van Suriname' bij Amsterdam University Press in de serie 'Tekst in Context'. Omdat ik erg nieuwsgierig was naar hoe Anton de Kom voor het Nederlandse onderwijs geschikt of toegankelijk gemaakt was, heb ik het schoolboek eens in huis gehaald.
Tot mijn spijt zag ik dat het boek van Anton de Kom niet in zijn geheel in het schoolboek was opgenomen, maar slechts gedeeltelijk, in de vorm van een reeks fragmenten die volgens de schoolboekmakers "bij elkaar de hoofdlijn van het boek weergeven" en daarnaast konden dan "de belangrijkste ideeën van De Kom en de belangrijkste historische gebeurtenissen toegelicht worden. Niet-geselecteerde tekstgedeelten zijn kort samengevat."
Nu ben ik niet dol op didactische selecties en samenvattingen, zeker niet van boeken die van A tot Z de moeite van het lezen meer dan waard zijn.
Daarnaast wordt de scholier in dit schoolboek enigszins kinderachtig bij de hand genomen, d.w.z. hij wordt overladen met een grote hoeveelheid toelichtingen en achtergrondinformatie die op groene, blauwe en gele pagina's is afgedrukt, zodat het je af en toe begint te duizelen. Vooral op de gele pagina's wist ik soms even niet of ik de tekst van De Kom zat te lezen of een toelichting van de schoolboekmaker. Misschien ben ik te oud voor dit soort boeken.
Omdat mijn zus getrouwd is met een nazaat van de Boeroes (Buru) en al meer dan 45 jaar in Suriname woont, heb ik met bijzondere belangstelling het hoofdstuk gelezen, waarin de aankomst van de (blanke) Boeroes in Suriname beschreven wordt.
'Blanke kolonisatie' is de ironische titel van het bewuste hoofdstuk; ironisch omdat het de totale mislukking beschrijft van een kolonisatieproject van een paar Groningse dominees die in 1845 een kleine groep "arme proletariërs" met hun gezinnen naar Suriname brengen om daar akkerbouw te gaan bedrijven. Het project wordt tegengewerkt door de grote plantagehouders in Suriname die niet graag zien dat er blanken zouden komen die als vrije boeren met hun handen zouden werken op hun eigen grond. Dat zou geen goed voorbeeld zijn voor de slaven op de plantages. De Boeroes krijgen daarom ergens in de rimboe de verlaten plantage Voorzorg toegewezen, waar nauwelijks voorzieningen zijn. Er staan alleen maar een paar hutten met een dak van bladeren tegen een horizon van een ondoordringbaar bos. De boeren met hun gezinnen worden daar - tegen hun zin en luid protesterend- afgezet. Binnen een paar maanden sterft de helft van de groep aan ziektes, veroorzaakt door de ongezonde huisvesting en de slechte voeding. Als de overgeblevenen er uiteindelijk toch in slagen een goede oogst van aardvruchten en groenten voor elkaar te krijgen, lukt het hen - door een gebrek aan communicatiemiddelen- niet om de oogst in een redelijk tempo naar Paramaribo te transporteren. En "zo ging de kolonie ten gronde", terwijl één van de Groningse dominees voor zichzelf een prachtige villa in Italiaanse stijl liet bouwen door een grote groep slaven ...
Ook een tweede kolonisatieproject, 7 jaar later, met een groep houthakkers uit Duitsland mislukt doordat de projectleider, een zekere Kappler, "voortdurend moeilijkheden heeft met zijn arbeiders die zich niet als negerslaven wensten te laten exploiteren." De arbeiders worden ondersteund door een man, genaamd Bühler, die "vol rode socialistische denkbeelden was" en daarom door het Gouvernement wordt tegengewerkt. Dit tweede verhaal (en ook de slotalinea) is in het schoolboek weggelaten. De schoolboekmakers vonden dat blijkbaar onvoldoende interessant. De scholieren missen daardoor spijtig genoeg ook de mooie slotzin van De Kom die het thema van het hoofdstuk heel scherp tot uitdrukking brengt: "Want grooter gevaar dan in de Marrons zag de toenmalige regeering in Europeesche proletariërs, die hun zwarte broeders hadden kunnen toonen, dat een arbeider nog niet noodzakelijk een slaaf is." (uitgave 1934).
Anton de Kom baseert zich in dit hoofdstuk op het boek 'De geschiedenis van Suriname' uit 1861 van de Nederlandse protestantse schrijver Julien Wolbers (1819-1889) die veel over Suriname, slavernij en arbeidsomstandigheden (ook in Nederland) heeft geschreven. Het verhaal over de Boeroes is bijna één lang citaat uit het boek van Wolbers. Blijkbaar kon Anton de Kom zich heel goed vinden in de opvattingen van Wolbers over slavernij en (impliciet) socialisme. Hoe vreemd is het dan dat het boek van Wolbers achter in het schoolboek op de blauwe pagina's door de schoolboekmakers een "oude geschiedenis vanuit wit, Europees standpunt" wordt genoemd. Dan val je toch van verbazing van je stoel...
Ook staan er vragen en opdrachten achter in het boek.
Vraag 25 lijkt mij bedoeld voor het hoofdstuk over de Boeroes (Buru), 'Blanke kolonisatie'.
De vraag luidt: "Niet alleen de slaven vonden hun behandeling onmenselijk. Ook een andere groep meende slecht behandeld te worden. Welke groep was dat en hoe uitte die zijn onvrede?"
De formulering van de vraag is uiterst merkwaardig. Er staat nl. niet dat er een andere groep was die slecht behandeld was, máár dat er een andere groep was die slecht behandeld MEENDE te zijn. Die groep is dus misschien niet écht slecht behandeld, zal de scholier denken die deze enigszins suggestief gestelde vraag moet beantwoorden. En daarbij: wat is 'slecht'? Is dat vervelend? Beroerd? Onaangenaam? En dat terwijl De Kom uitvoerig en gedetailleerd aantoont dat de "arme proletariërs" uit Nederland misleid en bedrogen werden door dominee Brandhoff en de grote plantagehouders, en in de steek gelaten werden door de "toenmalige regeering" (uitgave 1934) zodat een groot gedeelte van hen stierf en de plantage uiteindelijk te gronde ging.
Al met al een buitengewoon onbevredigende behandeling van het hoofdstuk 'Blanke kolonisatie'.
Het boek van Anton de Kom is mijns inziens inhoudelijk en stilistisch zeer interessant en overtuigend geschreven. Het staat als een huis. De onhandige aanpak van de stof in het schoolboekje 'Tekst en context' kan alleen maar afbreuk doen aan dit historische monument.
Echter, je zou het Anton de Kom kwalijk kunnen nemen dat hij alleen de aankomst en de eerste ervaringen van de Boeroes in Suriname beschrijft. Veel lezers van het boek zouden nu ten onrechte kunnen denken dat het Boeroe-project volledig mislukt was en dat de Boeroes in Suriname ten onder gegaan waren, wat natuurlijk absoluut niet het geval was. Ná 1853 ging het veel beter met de overgebleven boeren; eerst op het gebied van de land- en tuinbouw en later, na 1900, werden de boeren redelijk welvarend dankzij hun specialisatie in het houden van melkvee. Ook ging een deel van de Boeroes later met veel succes in andere sectoren werken. Anton de Kom had dit voor de volledigheid van de informatie in zijn boek wat mij betreft eigenlijk moeten opnemen.
4 juli 2024
Jacques Lameriks
4
Reageer op deze recensie
Meer recensies van Jacques L
Gesponsord
Als Hyoyoung wordt gevraagd in een brievenwinkel in Seoul te komen werken, realiseert ze zich al snel hoe helend een brief kan zijn. Schrijf je nu in voor de Hebban Leesclub.
