Lugubere en fascinerende geschiedenis

Het dagelijks leven aan het begin van de jaren ‘60 van de vorige eeuw doet een halve eeuw later onwerkelijk aan. Het was de tijd dat getrouwde vrouwen meestal hun dagen in en om het huis doorbrachten en waarin het dagelijkse ritme werd bepaald door schooltijden en het tijdstip waarop de dagelijkse boodschappen aan huis werden bezorgd door onder andere de melkboer, de bakker en de groentenman.

Het was ook de tijd dat, wegens de grote woningnood, woningbezitters gedwongen konden worden om hun huis onder te verhuren als er ruimte over was. Dit was ook het geval bij het gezin van Thijs en Sarah Dagelet, die om die reden Maria als medebewoonster hadden. Het leven heeft vooral Sarah al wat leed berokkend. Zij is getrouwd geweest met Pieter die op raadselachtige wijze om het leven is gekomen. Zij had van hem twee kinderen en is inmiddels hertrouwd met Thijs.

Op een dag komt Maria haar nieuwe vriend voorstellen, Frans van Manen. Al snel na de kennismaking begint bij Thijs en Sarah de argwaan te sluimeren. Frans doet erg vaag over zijn achtergrond en zijn dagelijkse bezigheden en er ontstaat een aanvankelijk onbestemd gevoel dat er met Frans iets aan de hand is. Naarmate ze hem langer kennen lijkt het erop dat Frans vooral een fantast is, en iemand die veel te verbergen heeft.  

Enige tijd later zijn er diverse dingen voorgevallen die de argwaan bij Thijs verder voeden en die hem ertoe brengen in het verleden van Frans te duiken. Hij stuit daarbij onder meer op enkele verdachte sterfgevallen, onder andere van de eerdergenoemde Pieter, waarmee Frans in verband is gebracht, en op allerlei andere gebeurtenissen die een verontrustend licht werpen op diens verleden.

Als Maria de relatie verbreekt verdwijnt Frans langzaamaan uit beeld, maar nooit helemaal. Met enige regelmaat ontmoeten ze hem of iemand uit zijn omgeving. Hoewel de argwaan steeds groter wordt, vraagt het dagelijkse leven zoveel aandacht dat de herinnering aan Frans verbleekt. Dit verandert op het moment dat er twee rechercheurs op de stoep staan. Zij verrichten onderzoek naar het verleden van Frans die inmiddels meerdere moorden heeft bekend en daarnaast in verband wordt gebracht met allerlei andere misdaden.

Uiteraard zijn Thijs en Sarah hevig geschokt. Hun ongemakkelijke gevoelens waren terecht, maar dat het zo ernstig was hebben zij ook niet kunnen vermoeden. Sommige misdaden zijn gepleegd in hun persoonlijke omgeving, van andere misdaden hadden zij inmiddels wel begrepen dat Frans er in zekere zin mee te maken kon hebben, kennis waarmee niets is gedaan.

Zij gaan twijfelen over hun eigen handelen. Zou het niet beter zijn geweest als zij zich assertiever hadden opgesteld? Hadden zij daardoor wellicht misdaden kunnen voorkomen? Zijn zij zelfs indirect verantwoordelijk voor de dood van sommigen? Vragen die iedereen zich in die situatie zou stellen, maar waarop je nooit een bevredigend antwoord krijgt.

Dit boek is gebaseerd op ware gebeurtenissen, maar de namen zijn gefingeerd. De auteurs, Jan Terlouw en dochter Sanne, hebben destijds de beruchte seriemoordenaar Hans van Zon in huis gehad. Na zijn arrestatie heeft hij nog geregeld het nieuws gehaald, onder meer door zijn huwelijk met een groepsleidster dat behoorlijke politieke onrust veroorzaakte en door zijn vervroegde vrijlating in 1986 wegens goed gedrag. Zijn reputatie zorgde ervoor dat zijn leven in vrijheid tot aan zijn dood in 1998 misschien wel erger was dan het gedurende zijn penitentie is geweest.

Het is een fascinerende en tegelijk ook lugubere geschiedenis die ongemakkelijke gevoelens kan oproepen, omdat iedereen in aanraking kan komen met mensen aan wie het een en ander mankeert. De sfeertekening is mooi. De jaren ’60 komen op heel natuurlijke wijze tot leven, en omdat er ook voldoende aandacht is voor politieke en maatschappelijke ontwikkelingen wordt het verhaal mooi ingebed in de toenmalige tijdgeest. Enig minpuntje: de stijl heeft soms iets teveel trekjes van die van een spannend jongensboek, maar afgezien daarvan is het pakkend geschreven en is het van begin tot eind meeslepend.

Het is een knappe prestatie om van een waargebeurd verhaal een boek te maken dat je bij de kladden grijpt en vasthoudt tot het einde, zelfs als je de hele geschiedenis al kent.