Indrukwekkend familieverhaal zonder poespas verteld

Het idee voor de roman De oorlog van mijn moeder ontstond al in 1990 toen Yaël Vinckz studeerde aan de School voor de Journalistiek. De tijd was toen echter nog niet daar om het idee ook daadwerkelijk uit te werken. Ze was druk met haar werkzaamheden bij NRC Handelsblad en met het schrijven van de boeken Joegoslavië achter de schermen, afscheid van een land en Mensensmokkel. Pas als haar dochter Yara negen is, ongeveer net zo oud als haar moeder tijdens de Slag om Arnhem, wordt het oude verlangen weer aangewakkerd. Na een uitgebreid onderzoek en vele gesprekken met nog levende betrokkenen heeft ze dit boeiende familieverhaal op papier gezet.

Bijzonder is het wel als je als 13-jarige kan zeggen dat je al tien keer bent verhuisd! Dit alles overkomt Inge, de moeder van de schrijfster, tijdens haar kinderjaren. Inge leren we kennen als de dochter van Carl en Hubertina Brainich von Brainich-Felth en als zusje van Carl jr. Het zijn bijzondere tijden; het is 1940 en de eerste verhuizing van Vlissingen naar Scheveningen is het gevolg van een evacuatie vanwege de komst van de Duitsers. Vervolgens moet nog worden gevlucht naar Arnhem en Amsterdam, waarna in 1946 de oversteek naar Nederlands-Indië plaatsvindt, waar haar vader als marineofficier wordt gestationeerd. De gebeurtenissen die ze in deze oorlogstijden heeft meegemaakt hebben nog steeds invloed op haar leven. "Slaat er een deur dicht, knalt er een uitlaat of wordt er plots geschoten in een film, dan roept ze heel hard ‘Jezus!’, knijpt haar ogen dicht en slaat haar handen voor haar oren. Ik heb op deze manier al menig kop koffie over haar blouse zien gaan."

Maar meer nog dan deze oorlogservaringen heeft Inges positie binnen het gezin tijdens de oorlogsjaren, haar nadrukkelijk gevormd. De schrijfster is vooral op zoek naar dát verhaal. "Wij willen het hele verhaal horen. Wij willen weten hoe het echt was. Wij hoeven geen vastgeroeste verhaaltjes, laten ons niet langer afschepen met schouderophalen." En na lang en nadrukkelijk vragen komt naar buiten waarom ze in de jaren tachtig plotseling niet meer bij oma Hubertina op bezoek gingen en dat er al jaren geen contact meer is met mama’s broer, oom Carl.

Wanneer een volwassene de gebeurtenissen vanuit de ogen van een kind beschrijft vervalt het al gauw in dramatiek en worden kinderen ‘volwassen’ zinnen in de mond gelegd. Men vergeet vaak dat een kind veel flexibeler is en heel goed in staat is de dingen te nemen zoals ze zijn. Inge is niet anders. "In de afgelopen jaren waren ze eraan gewend geraakt zich de meest uiteenlopende plekken in snel tempo toe te eigenen. Binnen een dag voelde Inge zich er (op de 'ms. Oranje') goed." Deze nuchterheid weerspiegelt zich ook in de daadkrachtige schrijfstijl: de korte, sobere zinnen zorgen ervoor dat je de gebeurtenissen in het verhaal ook daadwerkelijk vanuit de ogen van een kind beleefd. Dit maakt het lezen prettig, wat mede wordt versterkt door de relatief kleine hoofdstukken die het verhaal chronologisch vertellen en vooral in de beginhoofdstukken een aantal subtiele cliffhangers bevatten. Bovendien is Vinckx, door haar journalistieke achtergrond en heldere, eenvoudige schrijfstijl, heel goed in staat de lezer mee te nemen in de politieke kwesties die rond Nederlands-Indië speelden.

Belangrijkste is natuurlijk toch het verhaal van haar moeder die enerzijds de oorlog levend is doorgekomen maar anderzijds wel door de oorlogsjaren gevormd is. Een dubbel verhaal dat perfect wordt gereflecteerd in de titel van het boek.