Net even iets anders naar de wereld kijken

Op de cover van Buitenlanders en andere Papoea’s, de tweede verhalenbundel van Rob Verschuren (1953), prijkt een schilderij van de Haagse kunstenaar Kees Komen. Na enig nazoeken kwam ik er achter dat het werk deel uitmaakt van een serie over zijn jeugd. Het lijkt erop of hij daarop reflecteert. Hij doet dat in spontane schildergebaren. Een goedgekozen omslag want in de tien verhalen die in de bundel schildert Verschuren de portretten van niet alledaagse personages, reflecteert hij op de samenleving, stelt hij alledaagse thema’s aan de orde. Hij benadert zijn onderwerpen vanuit een originele invalshoek. Kijken naar de samenleving, ethiek, geschiedenis, geloof en liefde het komt allemaal voorbij.

In het eerste verhaal, waarvan de titel is Vrolijk knallen de bomvesten, draait het onder meer om de gekkigheid van alles duurzaam te willen maken en dat je als je daar anders over denkt niet voor vol wordt aangezien. Hoofdpersonage Asher was vroeger eigenaar van het reclamebureau KeurMerk, dat zich met thema’s als duurzame productie en verantwoord ondernemen bezighield. Belangrijke onderwerpen voor CEO’s, want er is geld mee te verdienen! Asher, idealist als hij is, heeft voor hen allerlei campagnes opgesteld. Maar dan krijgt hij een ongeluk tijdens een kundalini-meditatie. Hierbij laat je je lichaam schudden om de spanning te laten verminderen. Er trilt iets los in zijn hoofd. Daarna ziet hij overal kwade opzet en bedrog. Hij kan daar niet tegen en wordt opgenomen. “Na een half jaar van cognitieve therapie en farmaceutische hulpverlening komt hij tot het inzicht dat de hele wereld een gekkenhuis is en dat iemand de mensheid wakker moet schudden uit haar collectieve psychose.” Mooi die verbinding met die kundalini-meditatie! Hij koopt opblaaspoppen en gaat bomvesten maken om daarmee alles wat krom is in de wereld recht te zetten. Waar gaat hij zijn bomvesten nu op inzetten? Het verhaal zet je aan tot nadenken over wat je om je heen ziet. Goh, nu moet ik ineens denken aan de cover? Hoe dacht ik vroeger? En nu?


Seniele machthebbers
De meest vreemde personages duiken op in De stem van de Roos. Basel, die zichzelf een dwaze dichter noemt (en kijken dichters ook niet op een andere manier naar de samenleving?), is ontslagen uit de gevangenis en ziet een stoet bijzondere mensen op zich afkomen. “Voorop dribbelt een dwerg met korte beentjes en een vierkant hoofd. In zijn hand heeft hij een bezem van pauwenveren waarmee hij het zand voor zijn voeten veegt. Achter duwt een beenloze zwarte schooier met kolossale schouders en armen zich voort op een plank op wieltjes.” Of je een Jeroen Bosch optocht voorbij ziet komen. Deze beenloze man heet Chokhamela (een verwijzing naar een hindoeïstische heilige in Maharashtra, India in de 14e eeuw. Hij behoorde tot een lage kaste) en hij kijkt Basel aan. Die wordt gebiologeerd door hem en volgt hem op een tocht naar het beloofde land, een tocht die te vergelijken is met de tocht van Mozes door de woestijn, maar dan in het heden. En zoals het nu zou gaan: een CNN-filmploeg meldt zich, een reclamekaravaan met westerse producten komt voorbij, politici komen en gaan. De groep noemt zich Nieuwe Mensen en volgt Chokhamela blindelings op hun Mars voor de Vrijheid. Maar wat gebeurt er als hij overlijdt? Gaat de tocht dan verder? Dan komt bij Basel het inzicht: “Want hoe kan ik zwijgen als ik om me heen kijk en een wereld zie waar seniele machthebbers voorschrijven hoe je moet leven en wat je moet geloven.” Touché!

In een aantal verhalen speelt een historisch feit een rol. Zoals de vernieling van de Pietà van Michelangelo op 21 mei 1972 waarbij een stukje van de neus van Maria afgehakt werd. Wat volgt is een humoristisch verhaal met als boodschap ‘grote kunst verandert ons.’ En het verhaal van Phan Thank Gian die in 1796 in de Mekong Delta werd geboren en die tot een machtig man uitgroeide die zelfs met Napoleon III over de teruggave van Vietnamees grondgebied onderhandelde. Maar hij bleef de grondgedachte van Confucius trouw en blijft dicht bij zelfzelf.

Bruine sneeuw
Verschurens verhalen zijn soms schrijnend, zoals die over de ooit zo bloedmooie vrouw die wil afvallen en besluit eerst de koelkast leeg te eten. Daartegenover zet hij Lizzie Velasques de echt bestaande vrouw, die geboren werd zonder adiposeweefsel en geen lichaamsvet kan aanmaken. Wie is er nu mooier?

Ontroerend mooi is het verhaal van de Abrikozenbloesem. Het gaat over wat echte liefde is en hoe je dat het mooist kunt laten zien. Hai, amateurkunstenaar, schildert het meisje van zijn dromen. Het komt te hangen in een museum. Hij trouwt met haar, ze zijn drieëndertig jaar onafscheidelijk. Totdat ze kanker krijgt en sterft. En dan gebeurt er iets bijzonders.

De verhalen vormen een eenheid en gaan over wat het betekent om echt mens te zijn. De schrijfstijl is beeldend. Bijvoorbeeld als het gaat om hoe onze wereld eruit ziet: “De sneeuw begint al bruin te worden, want in onze wereld blijft niets wit en schoon.” Of als het stemgeluid van Bob Dylan wordt beschreven: “als iets waar het hele onderaardse dierenleven aan had geknaagd.” Verschuren zet observaties treffend om in taal, schildert met ferme streken en prachtige metaforen. Maar gelukkig doseert hij. Té is namelijk nooit goed. Dit is een bundel met sprankelende taal en originele verhalen. Maar net als bij het schilderij van Kees Komen is alles raak, is nagedacht over de compositie en de inhoud. Je zintuigen worden geprikkeld, je verbeelding wordt aan het werk gezet. Het lezen van deze verhalen is avontuurlijk en leidt tot nieuwe inzichten. Geef je eraan over.

—

Recensie werd eerder gepubliceerd op Bazarow