Een moord, een mysterie en een man in het nauw

“Hoe meer ik te weten kwam, hoe meer ik wist dat ik het waarschijnlijk nooit zou weten,” schrijft Chris de Stoop in De Damiaanhoeve, zijn nieuwste roman. De hoeve ligt als een eiland in de uiterwaarden van de Maas, bij het dorpje Elen, vlak bij Heppeneert, een gehucht van Maaseik. Tijdens overstromingen lijkt de hoeve letterlijk op een geïsoleerd fort, beschermd door een twee meter hoge ringdijk die Bert Bohnen eigenhandig aanlegde na de kerstvloed van 1993 (zie de cover). De hoeve wordt voor Bert ook letterlijk een eiland in een wereld die hem vijandig lijkt.

Bert groeide op in de nabijgelegen hoeve De Krauw en voelde zich diep verbonden met het land. “Het vergt onverzettelijkheid om hier te wonen.” Hij werd landbouwingenieur en trouwde met Gerty Vanhoef, een lerares huishoudkunde uit Heppeneert. Samen bouwden ze een leven op de Damiaanhoeve. Maar hun geluk werd op brute wijze verwoest.

De brand en de moord
Op 28 augustus 2018 verandert alles. Bert komt thuis en ziet zijn hoeve in lichterlaaie staan. Binnen ligt Gerty, doodgestoken. Hij sleept haar naar buiten en belt de hulpdiensten, maar het is te laat. Getuigen spreken over verdachte mannen en wegrijdende auto’s. Toch loopt het politieonderzoek dood.
Dan, twee jaar later, wordt Bert zelf gearresteerd op verdenking van moord op zijn vrouw. Hij belandt in de kafkaëske machine van justitie: maanden in de cel, vrijgelaten maar nooit vrijgesproken. Het dorp fluistert. “Waar rook is, is vuur.” Maar wat is de waarheid?

Een journalist en een voorspelling
De zaak wordt de ‘9/11 van Heppeneert’ genoemd. Bert en zijn kinderen blijven vechten om zijn naam te zuiveren. Niet voor niets is een van de motto’s van de roman een citaat van Voltaire: “De levenden zijn we respect verschuldigd, de doden de waarheid.” Daar draait het om in deze roman.
Hij zoekt zelfs hulp bij een kaartlezer. Die voorspelt: “Zoek een journalist die je kunt vertrouwen.” Dat brengt Bert bij Chris de Stoop, die in 1993 al eens op zijn hoeve was tijdens een overstroming. De Stoop raakt gefascineerd door het mysterie en bijt zich erin vast.
Het resultaat? Een zinderend verhaal zonder heldere ontknoping.

Meer dan een moordzaak
De Damiaanhoeve is meer dan een true crime-achtig verslag. Het gaat over schuld en onschuld, over waarheid en leugen, over de tunnelvisie in justitieel onderzoek. Maar het is ook het verhaal van een veranderend landschap.
Bert weigert zijn hoeve te verkopen aan grindmaatschappijen die azen op het gebied. Terwijl de baggermolens oprukken en het landschap vergruist, lijkt Bert steeds verder in het nauw gedreven. Er moet een natuurgebied komen, want “iedereen wint met grind,” zo luidt de slogan van de baggermaatschappij Steengoed, die droomt van een “Monaco aan de Maas.” “Ambtenaren vinden dat de hoeve een bron van verstoring en lichtvervuiling is in een verder open landschap.” “Grind is geld.” Een duidelijk motief, maar bewijs?

Justitie verbiedt Bert zelfs te spreken met een schrijver. Maar Bert is een ‘keikop’ en luistert niet, net zo min als De Stoop.

Verhaal achter de feiten
De Stoop zet een vlot lezend verhaal neer, laat tijd en ruimte verspringen, maar zorgt dat daardoor het verhaal vaart en dynamiek houdt. Chris de Stoop schrijft het verhaal vanuit twee perspectieven: de alwetende verteller, die Bert volgt als ‘hij’ én de journalist zelf, als ‘ik’, observerend, luisterend, analyserend, twijfelend.
Hij is op zoek naar het verhaal achter de feiten, zoekt naar de context van de moord. Is het zo dat het eigenlijk ging om de boerderij in de as te leggen en dat Gerty toevallig op de verkeerde plek was? Aan het einde van het verhaal wordt, op 28 augustus 2024, een opsporingsbericht uitgezonden. De Stoop gaat op dat moment naar Bert toe. “Daar zat hij weer gebunkerd om zijn huiske, geheel in zichzelf verzonken.” Het is duidelijk dat hij op allerlei manieren getraumatiseerd is: door de moord op zijn vrouw, zijn verblijf in de gevangenis, het geklets in het dorp en het feit dat hij verdacht blijft.

Diepere laag
Naast het verhaal van de ‘hoevemoord’ is er nog een laag in het boek. Dit verhaal is een persoonlijk verhaal met bredere maatschappelijke thema’s. Het gaat om de teloorgang van het platteland en de natuur, de impact die industrialisatie en commercie heeft op het landschap, de strijd tussen verleden en toekomst, traditie en modernisering, ontwikkelingen in de bio-industrie, klimaatproblematiek, het falen van de overheid. Wrang dat men in de buurt van de hoeve een natuurpark wil aanleggen als compensatie voor de ontgrinding. Altijd is er dan een subtiel element dat wijst op het verleden. Op de betreffende plek is namelijk de oudste bewoning van het gebied aangetroffen.

Meeslepende stijl
De Stoops stijl is meeslepend, zijn woordkeuze zorgvuldig. Het landschap weerspiegelt Berts lot: het water stijgt, de spanning groeit. Het water staat Bert letterlijk aan de lippen.
De Stoop schrijft ergens dat hij zich “niet kan voorstellen dat deze man zijn vrouw vermoord heeft.” Maar hij laat de lezer vrij om zelf te oordelen.

Lees en huiver!

—

Voor het eerst gepubliceerd op Boekenkrant.com

Leesadvies voor jongeren
Hou je van true-crime? Dan is dit boek iets voor je. De Damiaanhoeve is een roman waarin je helemaal in het verhaal gezogen wordt.