Hilarisch, verbluffend, ontroerend, surrealistisch

De honderd levens van Nemesio is het allereerste boek van de in Milaan geboren schrijver Marco Rossari (1973) dat in het Nederlands vertaald is. Miram Bunnik en Mara Schepers hebben daar ongetwijfeld een stevige kluif aan gehad. In het boek komen veel woordgrappen voor en tal van culturele en historische verwijzingen. Het is een complex, rijk, maar ook absurd, surrealistisch verhaal dat vaak ontroert. 

Kunstschilder Nemesio, geboren in 1899, is honderd jaar oud geworden en wordt in Milaan geëerd met een expositie in het Palazzo Reale, recht achter de zalen waar Nemesio jr. als suppoost werkt en iedere dag naar dezelfde drie schilderijen kijkt. Zijn vader heeft ervoor gezorgd dat hij dat baantje kreeg. Nemesio jr. heeft allang afstand genomen van zijn vader en noemt zich daarom Nemo. Nemesio heeft zoveel meegemaakt, en Nemo nauwelijks iets. Om moedeloos van te worden. Nemo werd geboren toen zijn vader zeventig jaar oud was.  

‘Ik ben geboren uit een oud zaadje. (…) Hij was restmateriaal, levend afval, de verbleekte uitloper van een vorig leven.’  

Nemesio heeft deelgenomen aan twee wereldoorlogen en het daar levend van af gebracht, heeft (de opkomst van) het fascisme meegemaakt, vocht aan de zijde van de partizanen, was een van de grote namen bij het futurisme, werd orthodox communist, vertaalde in de oorlog Rilke, ontmoette beroemdheden als Madame Curie, Hemingway, Picasso, bokser Prima Carnera en Billy Wilder, beleefde intens de zestiger jaren en de Koude oorlog, woonde in Parijs, Milaan en Berlijn én was een womanizer. Eigenlijk was hij overal bij betrokken in de twintigste eeuw. Nu wordt hij verzorgd door zijn huishoudster Pita die bij hem inwoont (‘die van het bediendenkamertje naar de slaapkamer verhuisde. Haar helende hand was veranderd in hand-in-hand’). Op de vernissage krijgt hij een beroerte en wordt hij afgevoerd naar het ziekenhuis. Nemo is zijn enige nabestaande en voelt zich verplicht naar het ziekenhuis te gaan.  

Dan begint er iets wonderlijks. Nemo, die om de haverkap Diazepam neemt, herbeleeft in zijn dromen chronologisch zijn vaders leven. Het is een episch verhaal waarin de geschiedenis in snel tempo voorbijkomt en waarin Nemesio steeds op cruciale punten geluk heeft. Als Nemo ’s ochtends wakker wordt voelt hij zich ongemakkelijk: is het echt zo gegaan, of is het de Diazepam die hem ‘gestuurd’ heeft?   

Rossari is een echte verteller, heeft de karakters mooi uitgewerkt en schrijft op lichtvoetige wijze. Humor, ironie en cynisme zijn nooit ver weg. Bijvoorbeeld wanneer de zwarthemden van Mussolini Nemesio in elkaar geslagen hebben:  

‘Misschien was het de bedoeling dat alle slachtoffers van de fascisten op hun opdrachtgever zouden lijken, want Nemesio’s onderkaak was gezwollen waardoor hij een zeer mannelijke en wilskrachtige kaaklijn had gekregen.’  

Het zijn de vele terzijdes, die organisch in het verhaal verwerkt zijn, die je constant aanzetten iets op te zoeken en je verder in de geschiedenis te verdiepen: een ‘stralende’ Maria Sklodowska is Madame Curie, Samuel Wilder is de echte naam van filmregisseur Billy Wilder en de gevechten van bokser Prima Carnera vind je op YouTube.  

De roman gaat vooral over hoe Nemo zijn eigen weg kan vinden, zonder steeds vergeleken te worden met zijn vader. Hij ontdekt steeds meer wie hij is en als hij de autobiografie van zijn vader uiteindelijk heeft bemachtigd, kijkt hij op een heel andere manier naar hem. Hij kan dan pas loskomen van zijn vader en komt erachter wat zijn eigen roots zijn. Het blijkt dat zijn dromen niet altijd waar zijn, dat alles wat verteld wordt niet waar hoeft te zijn.  

Je kunt de roman lezen als de vergelijking van twee levens, als die van een relatie van ouder tot kind, als een roman om jezelf te vinden.    

‘Het verleden is een plek die niet meer bestaat. De geschiedenis bestaat, maar de gebaren, de geuren, de geluiden bestaan niet meer. Die moeten we reconstrueren. Alles was interpretatie.’  

Het is een boek dat je bijna vijfhonderd bladzijden lang van de sokken blaast en lang bijblijft, aanzet tot verder zoeken, tot kritisch nadenken.