Lezersrecensie
Ga ook eens van de museale snelweg af
Na De museale snelweg af uit 20216 over de wat kleinere musea, die zó de moeite waard zijn, in België en Noord-Frankrijk, is van Karel Schampers nu Een kunstreis door Nederland verschenen. Het zet eenendertig bijzondere plaatsen in Nederland in de schijnwerper. Heerlijk als je zo moe bent van al die drukke musea en de rust wil opzoeken, maar toch artistieke kwaliteit wilt beleven. Schampers ging op zoek naar musea, kerken kastelen, particuliere collecties én naar kunstwerken in de openbare ruimte die relatief onbekend zijn. Hij beperkt zich tot de beeldende kunst, maar vermeldt wel de toegepaste kunst: het Zilvermuseum in Schoonhoven, het Nationaal Glasmuseum in Leerdam en het Sieboldhuis in Leiden (met zijn kimono’s). In zijn verantwoording geeft hij aan dat de Collectie Six in Amsterdam met het portret van Jan Six I (onder meer afgebeeld in het boek De levens van Jan Six van Geert Mak) niet heeft opgenomen omdat het aantal bezoekers dat toegelaten wordt beperkt is. Jammer. Iets om over na te denken, zou ik zeggen, want wie wil nu niet dit geweldige portret van Rembrandt zien.
Ondernemers worden verzamelaars
Verzamelaars zijn er altijd geweest. In Een kunstreis door Nederland lees je dat verzamelaars hun collectie willen laten zien. Het zijn bijna altijd vermogende personen. Zo is er het dubbele grachtenpand aan de Herengracht in Amsterdam, het Huis Willet-Holthuysen. Het echtpaar Abraham Willet (1828-1888) en Louise Holthuysen (1824-1895) werd rijk door steenkool en vensterglas en verzamelde Venetiaans glas, zilver, Duits porselein, kostbaar meubilair en eigentijdse Hollandse en Franse schilderijen. Na het overlijden van Louise werd alles aan de gemeente Amsterdam geschonken (zoals dat wel meer gebeurde lees je in het boek) om er een museum van te maken. Wat Schampers uitstekend doet is in het kort iets vertellen over de geschiedenis van de verzamelaars, de hoogtepunten uit de collectie toelichten en zijn verhaal verlevendigen met fotomateriaal en anekdotes. Zo schreef de eerste conservator van dit museum, Frans Coenen (1866-1936), die liefst veertig jaar aan het museum verbonden was op hilarische wijze over de twee verzamelaars. Zoals over de in zichzelf gekeerde Louisa. “Menigeen keek enigszins twijfelachtig op naar dit volle, zeer mannelijke gelaat, met de donkere haargroei onder de neus.” Abraham was drankzuchtig. “Zijn specialiteit is die van alle rijke leeglopers, welke er een esthetische reden aan ontlenen om verder niets te doen.” Het boek van Coenen verscheen postuum. Misschien maar goed ook.
Kunstkenner?
Bladerend door het boek word je steeds opnieuw verrast. Kent u Museum van Loon in Amsterdam waar ooit de portretten van Maerten Soolmans en Oopjen Coppit van Rembrandt aan de muur hingen? Ze werden in 1877 samen met nog 67 andere werken voor 1.500.000 gulden verkocht aan Gustave de Rothschild. In 2016 werden ze teruggekocht voor 160 miljoen euro door Frankrijk en Nederland samen. Al eens in Museum Bredius geweest in Den Haag? Het is genoemd naar Abraham Bredius (1855-1946), enig kind van een welgesteld buskruitfabrikant. Abrahams legde zich toe op de schilderkunst van de 17e eeuw. Hij was twintig jaar directeur van het Mauritshuis en kocht Het Puttertje van Fabritius en het Meisje met de parel van Vermeer aan. Een kunstkenner. Maar hij ging volledig de mist toen hij Museum Boijmans adviseerde De Emmaüsgangers aan te kopen als een echte Johannes Vermeer. Het bleek van de hand van Han van Meegeren te zijn. Door schilderijen te duiden doet Schampers je gerichter kijken. Soms zijn privéverzamelaars wel eens te ambitieus. Denk aan Dirk Scheringa met zijn collectie realistische kunst. Toen de DSB-bank over de kop ging was het lot van de collectie bezegeld evenals het megalomane museum dat in aanbouw was in Spanbroek. Het staat nu te verpieteren en de collectie is deels overgenomen door Museum More.
Ook kunstenaars verzamelden naar hartenlust, zoals Willem Mesdag. De Mesdagcollectie en Panorama Mesdag zijn genoegzaam bekend. Maar wist u dat zijn echtgenote, Sientje van Houten, dochter van een rijke Groningse houthandelaar en zus van minister van Houten, ja die van het Kinderwetje van Van Houten, waarmee de kinderarbeid afgeschaft werd ook ging schilderen en ruimschoots in de Mesdagcollectie is opgenomen? Zij zorgde ervoor dat vrouwelijke kunstenaars in de collectie opgenomen werden, zoals Thérèse Schwartze.
Beeldenroutes
Schampers besteedt behoorlijk wat aandacht aan de kunst in de openbare ruimte. Zo kun je een beeldenroute in Rotterdam volgen en kennismaken met meer dan dertig werken. Of je bezoekt de Flevopolder met zijn landart (zie de cover van het boek). De auteur merkt op dat Garden of Love and Fire (1997) van Daniel Liebeskind in deplorabele conditie verkeert. “De sloten zijn dichtgegroeid met metershoog riet en het grindpad is overwoekerd door onkruid. Bovendien staat op de achtergrond drie gigantische windmolens te loeien, die elke vorm van meditatie absoluut onmogelijk maken.” Bijzonder is ook De Nollen. In het duingebied van Den Helder, een gebied van 14 ha, maakte Rudi van de Wint (1942-2006) een totaalkunstwerk. Van de Wint is de man die de tien grote wandpanelen, Het oog, voor de Tweede Kamer maakte.
Food-art
En dan is er LAM in Lisse. Dat werd in 2019 geopend en is een initiatief van de Van den Broek Foundation, opgericht door Jan van de Broek, de oudste zoon van supermarkt gigant Dirk van den Broek (weer een ondernemer met liefde voor de kunst!). Het is een museum dat zich richt op kinderen en jongeren, maar ook op volwassenen “met weinig museale kilometers in de benen.” Je kunt er onbevangen kijken. Er zijn geen tekstbordjes (dat leidt alleen maar af), geen rondleidingen (want die zijn te dwingend).” Je bent er zelf verantwoordelijk voor je kijkervaring en kijkcoaches knopen er contact met je aan. Alle werken staan in het teken van eten, drinken en winkelen. Een food-art-museum. Niet voor niets Dirk van den Broek! Misschien leuk om daar te beginnen en vandaaruit allerlei andere leuke museale plekken in Nederland te ontdekken. Een kunstreis door Nederland is een handzaam boek, toegankelijk geschreven, rijk geïllustreerd en voorzien van allerlei praktische informatie. Dit wordt in ieder geval het komend jaar een mooie gids voor mij (en wellicht ook voor u). Ik ga weer lekker van de museale snelweg af.
—
Voor het eerst gepubliceerd op Bazarow
Ondernemers worden verzamelaars
Verzamelaars zijn er altijd geweest. In Een kunstreis door Nederland lees je dat verzamelaars hun collectie willen laten zien. Het zijn bijna altijd vermogende personen. Zo is er het dubbele grachtenpand aan de Herengracht in Amsterdam, het Huis Willet-Holthuysen. Het echtpaar Abraham Willet (1828-1888) en Louise Holthuysen (1824-1895) werd rijk door steenkool en vensterglas en verzamelde Venetiaans glas, zilver, Duits porselein, kostbaar meubilair en eigentijdse Hollandse en Franse schilderijen. Na het overlijden van Louise werd alles aan de gemeente Amsterdam geschonken (zoals dat wel meer gebeurde lees je in het boek) om er een museum van te maken. Wat Schampers uitstekend doet is in het kort iets vertellen over de geschiedenis van de verzamelaars, de hoogtepunten uit de collectie toelichten en zijn verhaal verlevendigen met fotomateriaal en anekdotes. Zo schreef de eerste conservator van dit museum, Frans Coenen (1866-1936), die liefst veertig jaar aan het museum verbonden was op hilarische wijze over de twee verzamelaars. Zoals over de in zichzelf gekeerde Louisa. “Menigeen keek enigszins twijfelachtig op naar dit volle, zeer mannelijke gelaat, met de donkere haargroei onder de neus.” Abraham was drankzuchtig. “Zijn specialiteit is die van alle rijke leeglopers, welke er een esthetische reden aan ontlenen om verder niets te doen.” Het boek van Coenen verscheen postuum. Misschien maar goed ook.
Kunstkenner?
Bladerend door het boek word je steeds opnieuw verrast. Kent u Museum van Loon in Amsterdam waar ooit de portretten van Maerten Soolmans en Oopjen Coppit van Rembrandt aan de muur hingen? Ze werden in 1877 samen met nog 67 andere werken voor 1.500.000 gulden verkocht aan Gustave de Rothschild. In 2016 werden ze teruggekocht voor 160 miljoen euro door Frankrijk en Nederland samen. Al eens in Museum Bredius geweest in Den Haag? Het is genoemd naar Abraham Bredius (1855-1946), enig kind van een welgesteld buskruitfabrikant. Abrahams legde zich toe op de schilderkunst van de 17e eeuw. Hij was twintig jaar directeur van het Mauritshuis en kocht Het Puttertje van Fabritius en het Meisje met de parel van Vermeer aan. Een kunstkenner. Maar hij ging volledig de mist toen hij Museum Boijmans adviseerde De Emmaüsgangers aan te kopen als een echte Johannes Vermeer. Het bleek van de hand van Han van Meegeren te zijn. Door schilderijen te duiden doet Schampers je gerichter kijken. Soms zijn privéverzamelaars wel eens te ambitieus. Denk aan Dirk Scheringa met zijn collectie realistische kunst. Toen de DSB-bank over de kop ging was het lot van de collectie bezegeld evenals het megalomane museum dat in aanbouw was in Spanbroek. Het staat nu te verpieteren en de collectie is deels overgenomen door Museum More.
Ook kunstenaars verzamelden naar hartenlust, zoals Willem Mesdag. De Mesdagcollectie en Panorama Mesdag zijn genoegzaam bekend. Maar wist u dat zijn echtgenote, Sientje van Houten, dochter van een rijke Groningse houthandelaar en zus van minister van Houten, ja die van het Kinderwetje van Van Houten, waarmee de kinderarbeid afgeschaft werd ook ging schilderen en ruimschoots in de Mesdagcollectie is opgenomen? Zij zorgde ervoor dat vrouwelijke kunstenaars in de collectie opgenomen werden, zoals Thérèse Schwartze.
Beeldenroutes
Schampers besteedt behoorlijk wat aandacht aan de kunst in de openbare ruimte. Zo kun je een beeldenroute in Rotterdam volgen en kennismaken met meer dan dertig werken. Of je bezoekt de Flevopolder met zijn landart (zie de cover van het boek). De auteur merkt op dat Garden of Love and Fire (1997) van Daniel Liebeskind in deplorabele conditie verkeert. “De sloten zijn dichtgegroeid met metershoog riet en het grindpad is overwoekerd door onkruid. Bovendien staat op de achtergrond drie gigantische windmolens te loeien, die elke vorm van meditatie absoluut onmogelijk maken.” Bijzonder is ook De Nollen. In het duingebied van Den Helder, een gebied van 14 ha, maakte Rudi van de Wint (1942-2006) een totaalkunstwerk. Van de Wint is de man die de tien grote wandpanelen, Het oog, voor de Tweede Kamer maakte.
Food-art
En dan is er LAM in Lisse. Dat werd in 2019 geopend en is een initiatief van de Van den Broek Foundation, opgericht door Jan van de Broek, de oudste zoon van supermarkt gigant Dirk van den Broek (weer een ondernemer met liefde voor de kunst!). Het is een museum dat zich richt op kinderen en jongeren, maar ook op volwassenen “met weinig museale kilometers in de benen.” Je kunt er onbevangen kijken. Er zijn geen tekstbordjes (dat leidt alleen maar af), geen rondleidingen (want die zijn te dwingend).” Je bent er zelf verantwoordelijk voor je kijkervaring en kijkcoaches knopen er contact met je aan. Alle werken staan in het teken van eten, drinken en winkelen. Een food-art-museum. Niet voor niets Dirk van den Broek! Misschien leuk om daar te beginnen en vandaaruit allerlei andere leuke museale plekken in Nederland te ontdekken. Een kunstreis door Nederland is een handzaam boek, toegankelijk geschreven, rijk geïllustreerd en voorzien van allerlei praktische informatie. Dit wordt in ieder geval het komend jaar een mooie gids voor mij (en wellicht ook voor u). Ik ga weer lekker van de museale snelweg af.
—
Voor het eerst gepubliceerd op Bazarow
1
Reageer op deze recensie
Meer recensies van Jan Stoel
Gesponsord
Onder leiding van miljonair Anne helpt Jessie in 1918 bij de Franse wederopbouw door kinderbibliotheken op te zetten in omgebouwde ambulances. Totdat ze op een dag spoorloos verdwijnt.
'Uniek aan Wondermond is de keuze van Goemans om een verwende, kortzichtige, mannelijke tiener als hoofdpersonage te nemen in een verhaal dat zo duidelijk stoelt op vrouwenstemmen en verborgen vrouwenleed.'
'Vanhauwaert weet een unieke literaire ervaring te creëren. De inhoud en vorm zijn zo met elkaar versmeed dat ze niet los van elkaar gezien kunnen worden,' zegt de vakjury over het debuut.
Een hartverwarmend verhaal over vasthouden en loslaten te midden van de storm, en een vriendschap die zelfs de diepste wonden heelt. Van de auteur van Onder de magnolia.
