'Het leven kriebelt alle kanten op'
waarom wordt er nog vaak geloofd
in verstand versus gevoel,
en erger, in hart versus hoofd?
Wees toch biologisch, ik bedoel
emoties komen toch ook uit het brein?
Het hart is gewoon een pomp, en mijn
hart bestaat al ruim negentig jaren
uit twee wilde maar makke
roze stuipende naaktslakken
die aldoor met elkaar paren
(Uit: 'Dat hart bijvoorbeeld')
Het is Leo Vroman (1915-2014) ten voeten uit. In het Joodse gezin (slechts één keer in deze bundel gaat het over het joods zijn) waar hij uit stamt werd gesproken over wetenschap, kunst en literatuur. Hij hield als kind al van de natuur en werd later bioloog/hematoloog (bloedonderzoeker). In de wetenschap leeft zijn naam voort in het Vroman-effect: de herkenning en opsporing van bepaalde bloedstollingsverschijnselen die hij ontdekte. In de literatuur vond hij onder meer erkenning door de toekenning van de P.C. Hooftprijs voor poëzie in 1964. Bovendien was hij een begaafd tekenaar, schilder.
Zijn poëzie beweegt zich steeds op het snijvlak tussen taal en wetenschap, waarbij alle aspecten van het leven aan de orde komen. In En toch is alles wat we doen natuur zijn gedichten bijeengebracht daterend van 1946 tot en met 2014 en voorzien van een inleiding van Mirjam van Hengel. De ondertitel van de bundel zegt precies waar de gedichten over gaan: het leven in en rondom ons. Met al zijn schoonheid, verwondering en met vaak een koppeling aan de wetenschap. Zo creëert Vroman een nieuwe werkelijkheid, een nieuwe verwondering:
Wij fabriceerden struikelend naar gemak
voornamelijk onbedoelde grappen:
snorrekommen peper nagellak
antiek gemaakte nieuwe lampekappen
zitbad pijpenrek gek hoge hak
en toch is alles wat we doen natuur
het hopeloos verdwalen in de mode
het elektrisch flitsend kunsthoutvuur
het gek begraven van gewone doden
(Uit: Wieltjes en wieltjes)
De poëzie van Leon Vroman is onmiskenbaar autobiografisch, persoonlijk, maar transformeert naar het universele. De dichter heeft het over alle aspecten van het leven: geboorte, verliefd zijn, ziek zijn sterven en doet dat niet alleen idyllisch, maar ook rauw. Een mooi voorbeeld daarvan is het gedicht over de spijsvertering, bij Vroman ‘de Spijsvertedering’ geheten. Als iemand een stukje kip eet:
Meteen beginnen
in die hete weke mondgrot
de speekselklieren
wat een kabaal daarbinnen!
Hier snijdt het kwijl
lange suikers kapot
Naast de verwondering over het leven, ontroering, de aandacht voor het kleine, op het eerste gezicht onbetekenende, schrijft hij ook over de vrees dat de wereld het verliest van de kwade krachten, zoals angst, de oorlog:
Kom vanavond met verhalen
hoe de oorlog is verdwenen,
en herhaal ze honderd malen:
alle malen zal ik wenen.
(Uit: Vrede)
In de bundel is een grote hoeveelheid poëzie uit de bundel ‘Psalmen’ opgenomen. Op poëtische wijze reflecteert Vroman hier op levensvragen, lijkt hij wel in gesprek te gaan met Bijbelteksten. Hij stelt die vragen aan iets of iemand die hij ‘Systeem’ noemt, God? Steeds is er die verbreding van de eigen persoon naar de gemeenschap. Uit de gedichten lees je dat het niet God is die de wereld heeft geschapen, maar dat het de mens is die een beeld van God heeft geschapen:
Systeem, ik noem U dus geen God,
geen Heer of ander Woord
waarvan men gave en gebod
en wraak wacht en tot wiens genot
men volkeren vermoordt.
(Uit: Psalm I)
Vromans zinnen lopen als vanzelf, alsof hij ademt, hij gebruikt veel eindrijm. Achter die ogenschijnlijk simpele zinnen zit een hele wereld verborgen. Hij schrijft met een enorm gevoel voor taal en aandacht voor het detail. Er valt zoveel te genieten, van de fabels met moraal die hij schrijft, van de bijna cartooneske tekeningen bij de korte gedichten en de humor, van neologismen als verfronzen, zenuwknollen, tralieten, pappelkus, gedachtengurpt, kurpsluiting. De vitaliteit straalt ervan af. Het leven kriebelt alle kanten op.
Die uitbundigheid verstilt naar het eind van de bundel als een keuze uit zijn laatste gedichten passeert en hij voelt dat de laatste fase van zijn leven is ingegaan:
mijn eeuwigheid begroeten,
want o ik zal terugkeren
op mijn verdwenen voeten,
eeuwenlang telkens weer en
als een hernieuwde maandag
maar met oude gedichten
de nacht verlichten
en ondergaan.
(Uit: Donderdag 7 november 2013)
Reageer op deze recensie
Meer recensies van Jan Stoel
Gesponsord
Wanneer zijn ploeg vastloopt door een reusachtig bot, gaat Boer Boris samen met Berend en Sam op onderzoek uit. Van welk dier zou dit bot kunnen zijn? Een cavia? Een marmot?
Marie zit op de beste school van de wereld met de allerliefste juf. Als haar klas uitgenodigd wordt om een week te ruilen met een andere klas, logeert Marie zelfs in een villa met zwembad en paarden.
De TikToks die geheimen van leerlingen én docenten onthullen, zijn enorm populair op Lauries school. Maar is het wel echt ongeluk als een meisje uit een van de sappigste TikToks om het leven komt?
Met zeven sleutels kan een bont gezelschap reizigers de schat van de meedogenloze Roverkoning in handen krijgen, als ze langs de zeven bewakers kunnen komen.
Noura leeft met een groot geheim – haar moeder mag absoluut niet ontdekken dat ze bij volle maan in een weerwolf verandert. En dan is er nog dat andere grote geheim ...
Als het afbrokkelende gebouw van Brams middelbare school wordt gesloten, moet hij ergens anders heen dan zijn beste vriend, Theo Thorbecke. Kunnen ze de school nog redden?
De kikkertjes maken weer met veel plezier en humor hun stripboeken. Met hun opbrengsten kunnen ze snoep kopen. Of kunnen ze het beter samen aan iets anders besteden?
Waakgorgel Jukko vertelt de Waakgorgeltjes-in-Opleiding en Melle dat er boven de poolcirkel een groot leger Brutelaars oprukt. De verdedigende Gorgels vallen allemaal in slaap.
Drie tieners bekennen de moord op Mirza. Alle drie hebben ze een motief, maar slechts een van hen is de dader. Wie viel Mirza aan op het feest? Wie is de mystery guest?
Er is een landelijke internetstoring en nu kunnen Quinn en Aaron geen huiswerk maken. Ze moeten een voldoende halen, anders moeten ze stoppen met hun videokanaal.
Een ode aan de allesoverstijgende kracht van vrouwenvriendschap en een intiem portret dat een nooit eerder getoonde kant van Marilyn Monroe laat zien.
Als haar vader haar herinneringen vertelt die niet rijmen met de geschiedenis zoals zij die kent, gaat Olga twijfelen over haar achtergrond.
Dit is het sensationele verslag van hoe Red Bull luidruchtig de Formule 1-wereld instapte en steeds succesvoller werd om uiteindelijk de sport te domineren met Max Verstappen.
Twee advocaten, de een wit, de ander zwart, proberen hun ten onrechte beschuldigde zwarte verdachte van de doodstraf te redden.
Tijdens een roerige debatavond aan de universiteit in Kiev verklaart Dani's jeugdvriend Pavel dat het socialisme dood is. Wanneer Pavel vervolgens verdwijnt, gaat Dani naar hem op zoek.
Journalist Gina deed jarenlang verslag van oorlogen over de hele wereld, maar sinds kort is ze correspondent in Rome. Na een zwoele zomeravond belandt ze in bed met haar jeugdvriend Okke.
Wanneer Poppy anonieme brieven ontvangt, betrokken is bij een ongeval en verrast wordt door een groot geldbedrag, wordt haar veerkracht zwaar op de proef gesteld.
Schrijfster Keet ontdekt dat de eigenaresse van een sjofele strandtent waar ze graag komt, illegaal onderdak biedt aan een groepje jongeren.
Bruce Cable, de extravagante boekhandelaar die zijn winkel bestiert op Camino Island, en de groep schrijvers die hij om zich heen heeft verzameld staan voor een nieuwe uitdaging.
Tanya, een Britse exchange student, komt een jaar lang in het gezin van Natalie en Matt wonen in hun luxe huis in Los Angeles. Ze begint steeds meer te lijken op hun overleden dochter Anabel.
Wanneer haar buurvrouw Kira dood wordt aangetroffen denkt iedereen aan zelfmoord. Maar Nancy is ervan overtuigd dat er kwade opzet is.
Amsterdam, 1824. In de kinderkolonie heerst een hard regime van tucht en discipline. Samen maken Karel en Lize een plan: proberen te ontsnappen uit Veenhuizen ...
Cornelisse en Wertheim selecteerden de mooiste en indrukwekkendste verhalen uit 12,5 jaar Echt gebeurd. Ook op papier beklijven deze verhalen. Een feest om te lezen!
Het team is een oude sekte op het spoor als plotseling de cold case roodgloeiend wordt: een jonge vrouw is sinds een paar dagen spoorloos verdwenen...
Pim Franssen beschrijft zijn reis vol beproevingen van twee jaar en twee dagen door 26 Afrikaanse landen in een oude Land Cruiser.
Over vergeving, spijt hebben van altijd maar doorgaan, het plezier van simpel leven en de kracht die schuilt in gewoon geluk.
Op Ivy's safari’s worden dieren alleen gefotografeerd. Ze stuit daarbij op verzet van de andere witte jagers, maar ze zet vastberaden door.
De zeventigjarige Cecilia kijkt ernaar uit de zomer ongestoord aan de kust door te brengen. Dit plan wordt echter verstoord als ze een onverwachte gast aantreft.
Met zijn kenmerkende opgerolde sokken, zijn taaiheid en wilskracht hoort Søren Lerby bij de absolute boegbeelden van het voetbal.
Als de jonge Ned Maddstone zich na een uit de hand gelopen grap op school plots in een streng bewaakte gevangenis bevindt, ziet de toekomst er veel minder rooskleurig uit.
Als je het lastig vindt om je gewoontes te veranderen, ligt dat niet aan jou. Slechte gewoontes blijf je herhalen, omdat je de verkeerde methode gebruikt.
Miljardair Georg zoekt hulp bij zijn vriend Joe Carling, voor zijn spoorloos verdwenen kleinzoon en enige erfgenaam. Iemand heeft er baat bij heeft als Filip nooit gevonden wordt …
Dumoulin wordt geconfronteerd met plekken waar nederlagen, crashes en rivalen een voedingsbodem bleken voor twijfels, frustraties en onzekerheden.
Het jaar van Gwen van Poorten varieerde van paddoceremonies tot botox, van met je partner naar Burning Man en je daar verloven tot het verbreken van die verloving.
Qmusic-dj en brandweerman Tom geeft aan de hand van heftige, verdrietige, leuke en soms idiote verhalen een eerlijk en inzichtelijk beeld van het leven van een brandweerman.
