'Het leven kriebelt alle kanten op'
waarom wordt er nog vaak geloofd
in verstand versus gevoel,
en erger, in hart versus hoofd?
Wees toch biologisch, ik bedoel
emoties komen toch ook uit het brein?
Het hart is gewoon een pomp, en mijn
hart bestaat al ruim negentig jaren
uit twee wilde maar makke
roze stuipende naaktslakken
die aldoor met elkaar paren
(Uit: 'Dat hart bijvoorbeeld')
Het is Leo Vroman (1915-2014) ten voeten uit. In het Joodse gezin (slechts één keer in deze bundel gaat het over het joods zijn) waar hij uit stamt werd gesproken over wetenschap, kunst en literatuur. Hij hield als kind al van de natuur en werd later bioloog/hematoloog (bloedonderzoeker). In de wetenschap leeft zijn naam voort in het Vroman-effect: de herkenning en opsporing van bepaalde bloedstollingsverschijnselen die hij ontdekte. In de literatuur vond hij onder meer erkenning door de toekenning van de P.C. Hooftprijs voor poëzie in 1964. Bovendien was hij een begaafd tekenaar, schilder.
Zijn poëzie beweegt zich steeds op het snijvlak tussen taal en wetenschap, waarbij alle aspecten van het leven aan de orde komen. In En toch is alles wat we doen natuur zijn gedichten bijeengebracht daterend van 1946 tot en met 2014 en voorzien van een inleiding van Mirjam van Hengel. De ondertitel van de bundel zegt precies waar de gedichten over gaan: het leven in en rondom ons. Met al zijn schoonheid, verwondering en met vaak een koppeling aan de wetenschap. Zo creëert Vroman een nieuwe werkelijkheid, een nieuwe verwondering:
Wij fabriceerden struikelend naar gemak
voornamelijk onbedoelde grappen:
snorrekommen peper nagellak
antiek gemaakte nieuwe lampekappen
zitbad pijpenrek gek hoge hak
en toch is alles wat we doen natuur
het hopeloos verdwalen in de mode
het elektrisch flitsend kunsthoutvuur
het gek begraven van gewone doden
(Uit: Wieltjes en wieltjes)
De poëzie van Leon Vroman is onmiskenbaar autobiografisch, persoonlijk, maar transformeert naar het universele. De dichter heeft het over alle aspecten van het leven: geboorte, verliefd zijn, ziek zijn sterven en doet dat niet alleen idyllisch, maar ook rauw. Een mooi voorbeeld daarvan is het gedicht over de spijsvertering, bij Vroman ‘de Spijsvertedering’ geheten. Als iemand een stukje kip eet:
Meteen beginnen
in die hete weke mondgrot
de speekselklieren
wat een kabaal daarbinnen!
Hier snijdt het kwijl
lange suikers kapot
Naast de verwondering over het leven, ontroering, de aandacht voor het kleine, op het eerste gezicht onbetekenende, schrijft hij ook over de vrees dat de wereld het verliest van de kwade krachten, zoals angst, de oorlog:
Kom vanavond met verhalen
hoe de oorlog is verdwenen,
en herhaal ze honderd malen:
alle malen zal ik wenen.
(Uit: Vrede)
In de bundel is een grote hoeveelheid poëzie uit de bundel ‘Psalmen’ opgenomen. Op poëtische wijze reflecteert Vroman hier op levensvragen, lijkt hij wel in gesprek te gaan met Bijbelteksten. Hij stelt die vragen aan iets of iemand die hij ‘Systeem’ noemt, God? Steeds is er die verbreding van de eigen persoon naar de gemeenschap. Uit de gedichten lees je dat het niet God is die de wereld heeft geschapen, maar dat het de mens is die een beeld van God heeft geschapen:
Systeem, ik noem U dus geen God,
geen Heer of ander Woord
waarvan men gave en gebod
en wraak wacht en tot wiens genot
men volkeren vermoordt.
(Uit: Psalm I)
Vromans zinnen lopen als vanzelf, alsof hij ademt, hij gebruikt veel eindrijm. Achter die ogenschijnlijk simpele zinnen zit een hele wereld verborgen. Hij schrijft met een enorm gevoel voor taal en aandacht voor het detail. Er valt zoveel te genieten, van de fabels met moraal die hij schrijft, van de bijna cartooneske tekeningen bij de korte gedichten en de humor, van neologismen als verfronzen, zenuwknollen, tralieten, pappelkus, gedachtengurpt, kurpsluiting. De vitaliteit straalt ervan af. Het leven kriebelt alle kanten op.
Die uitbundigheid verstilt naar het eind van de bundel als een keuze uit zijn laatste gedichten passeert en hij voelt dat de laatste fase van zijn leven is ingegaan:
mijn eeuwigheid begroeten,
want o ik zal terugkeren
op mijn verdwenen voeten,
eeuwenlang telkens weer en
als een hernieuwde maandag
maar met oude gedichten
de nacht verlichten
en ondergaan.
(Uit: Donderdag 7 november 2013)
Reageer op deze recensie
Meer recensies van Jan Stoel
Gesponsord
Een diepgravend onderzoek naar de meest mysterieuze politieke moord van de 20e eeuw, die op de Amerikaanse president John F. Kennedy.
Een indringend verhaal op het scherp van de snede, vanuit de belevingswereld van de strafrechtadvocate die als slachtoffer moet strijden voor een eerlijke behandeling onder het recht waar ze altijd in heeft geloofd.
Hetzelfde boek lezen brengt mensen samen: je hebt direct iets om over te praten! Daarom lezen we in november met heel Nederland 'Joe Speedboot' van Tommy Wieringa. Je haalt het boek gratis op bij je bibliotheek.
'Bevreemdend, mysterieus en ongelofelijk. Esther Gerritsen maakt het onbereikbare perspectief herkenbaar.' – Jury Boekenbon Literatuurprijs 2024 over Gebied 19
Nieuwe, prachtige roman van dé literaire stem uit Ierland, Sally Rooney.
Dog Man is terug met een spannend nieuw avontuur! Een stinkdier zorgt voor een groot drama: Dog Man ruikt verschrikkelijk
Een radicaal eerlijk en aangrijpend onderzoek van een dochter die niet alleen de moeizame relatie met haar moeder probeert te begrijpen, maar ook de verstoorde relatie tot haar eigen lichaam.
Speurend naar eeuwenoude ruïnes en kastelen, objecten en kunstwerken, reisroutes en slagvelden slalomt Bart Van Loo door de Lage Landen.
Een nieuwe Baantjer is altijd een goed cadeau! Op een voorjaarsochtend wordt het lichaam van Ron Doomerik aangetroffen in zijn appartement aan de Amsterdamse Houtkade. Er steekt een mes in zijn rug.
Een magische reis naar Fantasia is een nieuwe versie van het avontuur Lang Leve Fantasia van Geronimo Stilton met extra veel avontuur en veel meer illustraties. Superdikke editie met 3D-beeld, geuren en vele andere extra's!
Een betoverend cadeauboek, met linnen omslag, poëtisch vertaald door Imme Dros.
De manga over een avontuurlijke eenhoorn voor 9+. Unico's liefde heeft Venus en haar handlanger Byron wakker gemaakt, die hen allebei willen vernietigen!
De uiterwaarden, de laatste Nederlandse wildernis. Een schitterend halfland van angst en hoop, ingeklemd tussen hoge dijken, waar alles permanent verandert en niets is wat het lijkt.
Meester Jesper gaat op schoolkamp met de kinderen uit groep 8. De directeur, mevrouw Azijnvijver, heeft één strenge eis: geen telefoons mee op kamp.
Meester Mark verzamelde de allerleukte taalfoutjes en kinderlogica over feesten en feestjes: van verjaardag tot kerst, en van sint tot de geboorte van een baby.
Op zoek naar avontuur en de waarheid over haar moeder, wordt Cato meegesleurd op een gevaarlijke reis door tijd en herinneringen - Gouden Griffel-winnaar in een luxe uitgave!
Een zeer vooraanstaand forensisch antropoloog claimt dat in het kunstwerk gebruik is gemaakt van een menselijk bot.
Diep verscholen in de Appalachen ligt de McAlpine Lodge, waar Will en Sara hun huwelijksreis doorbrengen. Het resort is een afgelegen paradijs op aarde, behalve dan dat iedereen er liegt.
Het langverwachte vervolg op Koninkrijk. Een thriller over verloren zielen, familiebanden en dodelijke loyaliteit.
Vergeet wat je weet over het continent Afrika. Zeinab Badawi duikt in het verleden van haar geboortecontinent, de geboorteplek van de mensheid.
Waar we onze kinderen in de fysieke wereld steeds meer overbeschermen, laten we hen in de digitale wereld vogelvrij – met desastreuze gevolgen voor hun mentale welzijn.
In dit derde deel van 'De memoires van Abel Sikkink' zien we Parijs en het grillige Europa van de tweede helft van de negentiende eeuw.
De ineenstorting van welvaartsstaten, supercyclonen, megadroogtes, extreemrechts extremisme, ongebreidelde virussen, energietekorten, cyberaanvallen: de mensheid beweegt zich richting een tijdperk van permanente crisis.
Dit boek wijst de weg naar een energieker leven. Je wakkert het vuur in je leven weer aan!
