Hoe kan iets wat niet echt is echt lijken?

In de roman Grime beschrijft Wytske Versteeg (1983) vier mensen die hun grip op de werkelijkheid verliezen. Dat komt omdat een vijfde ‘personage’, Grime, hen in verwarring brengt, beangstigt. Het levert een beklemmende spookachtige roman annex psychologische thriller op, die zich afspeelt op de grens van twee werelden: de realiteit en de werkelijkheid die zich afspeelt in de hoofden van de personages.

De ik-verteller Nino is als ‘biograaf’ op zoek naar wat er vele jaren geleden tussen hem, Sophie, Suyin en Michael Wallerstadt gebeurd is, ‘in die zomer van de waanzin’. Nino “graaft met woorden een tunnel naar buiten en trekt de grens tussen wat echt gebeurd kan zijn en niet. Het is de enige manier om Grime voorgoed uit hun leven te verbannen.”

Spanning en angst zinderen meteen al vanaf het begin van het boek. De auteur weet op subtiele wijze die veelal onderhuidse spanning vast te houden. Ze pelt als het ware de personages af en legt de diepere lagen in hen bloot, maar doet dat door de ogen van Nino. Je zou ook weleens in het hoofd van de andere personages willen kijken.

Nino woonde samen met de vriendinnen Suyin en Sophie in een huis nabij Shelterwood, een noodlijdende kunstacademie ingericht door de ouders van Suyin om haar veilig te laten zijn. Op het instituut zitten kwetsbare studenten die vooral op zoek zijn naar de eigen identiteit. Nino is gebiologeerd door Suyin, wordt verliefd op haar, maar weet haar niet te bereiken. Er is iets aan de hand met haar. Dat geldt ook voor Michael, die zich ontwikkelt tot een cultheld op het gebied van film en fotografie. Niemand voelt zich op zijn gemak bij Michael. Hij is in zichzelf gekeerd.

“Je kon de kilte voelen als je bij hem in de buurt kwam.”

Hoe meer zijn foto’s de toeschouwers raakten, des te kouder werd hij zelf. Sophie is een tragisch figuur. Zij trouwt later met Nino, is verliefd op hem, maar die liefde is niet wederkerig. Ze wil het verleden achter zich laten, zoekt vertrouwen, geluk, maar vindt het niet. Nino droomt alleen van Suyin, wil erbij horen, maar wordt door zijn afkomst niet altijd met open armen ontvangen. Ook zijn opdracht voor de kunstacademie wordt een mislukking.

Alle personages lijken een masker op te hebben, zijn ‘gegrimeerd’ als het ware. Ze zijn beschadigd, angstig en lijken niet terug te kunnen keren naar het normale leven. Het boek gaat ook over vertrouwen, het uitoefenen van macht en beïnvloeding, een thema dat ook in eerder werk van Versteeg te vinden is.

Suyin krijgt steeds minder grip op de wereld en wordt psychotisch. Ze staat onder invloed van Michael en wordt de hoofdpersoon in zijn films. Een van die films heet Grime. Versteeg ontleende de fictieve Grime aan ‘Slenderman’, een lange man zonder gezicht die iedereen angst inboezemde, ontstaan op internet in 2009.

Michael wil erachter komen wie Suyin is, onder haar huid kruipen. Grime krijgt Suyin echter volledig in haar greep. Ze vervreemdt van zichzelf en trekt zich terug in een wereld waar uitsluitend Grime bestaat. Slaagt Nino erin om zijn zoektocht naar wat er in die zomer van de waanzin gebeurd is succesvol af te ronden? Is Michael de veroorzaker van de psychose waarin Suyin terecht komt of speelt ook Nino daarbij een rol?

Suyin: “Ik ben niet ziek. Het probleem is niet wat ik zie, het is wat jullie niet zien.”

Versteeg slaagt er door haar taalgebruik in de verbeelding van de lezer te stimuleren. Ze zet trefzeker in een paar zinnen een mooi beeld neer. Over Grime: “Niemand zag ooit zijn gezicht. Hij was onberispelijk gekleed, altijd in pak. Hij verspreidde het soort kou dat je later niet meer kunt vergeten.”

“De waarheid van haar verhaal is niet te vinden in de woorden maar in de stiltes daartussen.”