De oppervlakte is belangrijker dan de diepte

Rik Torfs (1956) is hoogleraar aan en voormalig rector van de Katholieke Universiteit Leuven, kerkjurist en politicus. Hij heeft zich nu gewaagd aan een roman, maar een boeiend boek is het niet geworden. De cover van Het grote gelijk doet aan Magritte denken. Het verbeeldt het eigenhandig demasqué van politicus Walter Holsters. Of ook dat van Torfs als romanschrijver?

De onsympathieke, narcistische Holsters (wat krijg je een enorme hekel aan die man!), is na ‘jaren van uitsloverij, trouweloos gekonkel, aanwezigheid op recepties en begrafenissen van mensen die mij niets konden schelen’ eindelijk voor de christendemocraten (‘die nergens in geloofden en ideologie tijdverlies vonden’) minister van justitie geworden. Hij is van huis uit ingenieur, doceerde aan de universiteit. De ijdele en zelfgenoegzame Holsters heeft nu macht en speelt met zijn schijnbare onaantastbaarheid. Walter is getrouwd met Deirdre, maar echte liefde? ‘Ons huwelijk was zakelijk,’ zegt hij. Hij heeft de gave om als politicus mensen voor zich in te nemen en ze met een kluitje in het riet te sturen met termen als ‘u hebt gelijk en ik ben ermee bezig’. Het grote gelijk ligt dus bij degene die de macht heeft. Of ligt het toch net iets anders?

Ik zeg nooit wat ik denk. Behalve als niemand het merkt.

Zijn personal assistant is Ingrid Pessers, de vijftien jaar jongere echtgenote van zijn jeugdvriend Olivier. Olivier was hem vroeger altijd te slim af. Als Ingrid, na overgewerkt te hebben, bij Walter op de bank aan de champagne raakt kan hij zich niet beheersen, gebiologeerd als hij is door haar schoonheidsvlekje. Een afrekening met Olivier? Een #MeToo-verhaal? Ingrid lijkt het initiatief genomen te hebben. Als zij zich vervolgens tot de pers wendt zijn de rapen gaar. Er wordt niet naar de feiten gekeken. De publieke opinie heeft Holsters schuldig verklaard. Walter moet aftreden en zekerheden van vroeger zijn er niet meer. Komt hij tot inkeer?

De roman is in de ik-vorm geschreven. Er zijn twee verhaallijnen: de periode voor en na zijn ministerschap. In de eerste wandelen we door Holsters geschiedenis heen. In zijn prille jeugd was er een strikte moraal. Zijn schoolmeester zei bijvoorbeeld dat katholieken gelijk hebben. Als gevraagd wordt waarom, dan kwam er geen antwoord. In de zestiger en zeventiger jaren werd de maatschappij steeds vrijer. Torfs illustreert dat met de strijd rondom ‘Leuven Vlaams’ en de studentenrellen in Parijs in 1968. ‘De revolutie is niet alleen een Vlaamse zaak. De wereld verandert. Het is verboden te verbieden.’ Dan ontstaat na de eeuwwisseling een periode waarin de hypocrisie hoogtij viert.

'Altijd verhindert een hoger belang elke poging tot zelfreflectie. Ieder mens heeft dan een mening, een oordeel: het grote gelijk.'

Torfs heeft ongetwijfeld gebruik gemaakt van wat hij in zijn werkzaam leven is tegengekomen en met name de hypocrisie in de politiek krijgt er van langs. Zoals de verre van brandschone voorzitter van de christendemocraten die zogenaamd begrip heeft voor het besluit van Walter om terug te treden en die zegt dat ze nog eens moeten praten om daarna nooit meer iets van zich laten horen. En de minister-president is een ‘oppervlakkige opportunist en een ploert van het zuiverste water.’

Ondanks het feit dat er mooie zinnen in het boek voorkomen (het zijn er te weinig) zoals bij de introductie van Ingrid Pessers: ‘Ze neemt kleine, afgemeten passen, waarbij haar hielen op het parket inhakken zoals een specht op een zieke boomstam’ en ‘je bent de dader met de das’ (als Walter van grensoverschrijdend gedrag verdacht wordt) valt er qua stijl niet veel te genieten en stoort de verteltoon.

Afgezien van het hoofdpersonage blijven de andere personages vlak. De eindeloze uitweidingen over films, actrices, boeken, het huwelijk, en filosofen doen afbreuk aan de toch al flinterdunne spanningsboog. De gedachten, de ideeën van Walter, zijn beleving staan centraal. ‘De oppervlakte is belangrijker dan de diepte’, denkt Walter. Maar die gedachten blijven fragmentarisch, leiden niet tot een grondige analyse, zetten de lezer niet echt aan het denken.

Om met de Magritte-achtige cover te spreken: Ceci n’est pas un grand roman.