Een eerbetoon aan wie Gerda Taro eigenlijk was
De Vallende Soldaat, gemaakt tijdens de Spaanse Burgeroorlog, is een iconische foto en werd gepubliceerd op 12 juli 1937. De foto werd toegeschreven aan Robert Capa, maar is, zo bleek later, eigenlijk gemaakt door Gerda Taro, pseudoniem voor Gerta Pohorylle. Gerda staat centraal in Het meisje met de Leica van Helena Janeczek (1964). Deze bijzondere roman werd in Italië in 2018 met de Premio Strega bekroond en is nu in het Nederlands verschenen in een vertaling van Els van der Pluijm.
Taro was oorlogsfotografe en stierf op 26 juli 1937 aan het front tijdens de Spaanse Burgeroorlog, aangereden door een tank. Ze werd in Parijs begraven op de dag dat ze 27 jaar werd. Gerda werkte samen met de in Hongarije geboren joodse André Friedmann en leerde van hem te werken met een Leica-camera. Ze werden geliefden. Ze werkten samen onder de schuilnaam Robert Capa (capa betekent ‘haai’ in het Hongaars), de naam waaronder Friedmann later beroemd is geworden.
De zoektocht naar de negatieven van Taro (en die van de Vallende Soldaat) is een centraal thema in het verhaal. Het tweede grote thema in de roman is het leven en de persoonlijkheid van Gerda. Ze kijkt je op de cover vasthoudend, zelfbewust, ongrijpbaar, observerend, uitdagend, flirterig, knipogend, mysterieus, genietend van het leven aan. Allemaal eigenschappen van Gerda. Ze gelooft in haar idealen, ambities, heeft de moed om naar het front te gaan, maar is ook verliefd.
Gerta Pohorylle groeide op in een Pools joods gezin in Duitsland, in de tijd dat het nazisme opkwam. Ze streed tegen het nazisme en fascisme en werd in 1933 opgepakt voor het verspreiden van anti-nazi-propaganda. Toen ze vrijgelaten werd vertrok ze naar Parijs waar ze geestverwanten ontmoette, waaronder Friedmann. Ze begon er als correspondente en werd uiteindelijk fotografe.
"Onze Gerda bespeelt haar Remington zoals Horowitz een Steinway."
De drie hoofdpersonages in het verhaal die dichtbij Gerda stonden, getuigen over de herinneringen aan haar, maar ook over hun eigen leven. Vertellen ze de waarheid of kleuren ze die zelf wat in? Dr. Willy Chardack was Gerda’s beste vriend, maar mocht nooit de liefde van Gerda ervaren. Zij voelde zich meer aangetrokken tot Georg Kuritzkes, die zich als lid van de Internationale Brigades tegen het fascisme keerde. Ruth Kerf was vriendin van Gerda en leefde met haar in de tijd dat ze moeilijk aan werk kon komen in Parijs. Gerda deelt met haar haar diepste gevoelens, spreekt met haar bijvoorbeeld over de abortus die ze onderging. Ruth beschrijft hoe Capa kapot van haar dood was en vertelt hoe martiaal Gerda was: wendbaar als een hazewind, taal als leer en soms hard als staal. Ze ordent ook de negatieven van Capa en Gerda en zorgt dat ze niet verloren gaan.
Janeczek heeft een bijzondere roman vol verbeeldingskracht geschreven waarin ze zich uitvoerig en nauwkeurig gedocumenteerd heeft, maar waarin ze niet kiest voor een chronologische biografie. Je zou kunnen zeggen dat het een biografische roman is. Door het ‘beeld’ dat de hoofdpersonages later van Gerda creëren komt ze tot leven, leren we haar verhaal kennen. Dat past zo perfect bij haar fotografie waarin zij een verhaal vertelde. Het lezen van de roman is niet eenvoudig: veel sprongen in de tijd, je moet wat kennis hebben van de geschiedenis, ieder personage beleeft de gebeurtenissen vanuit zijn of haar perspectief, veel personages. De lezer komt er uiteindelijk achter dat Gerda voortleeft in haar idealen: vrijheid, eerlijkheid.
Interessant zijn de parallellen die worden gelegd tussen de jaren dertig en nu: mensen die op de vlucht zijn, racisme, opkomend nationalisme.
Anderen kijken dus naar Gerda. Janeczek doet nog iets bijzonders. In haar voor- en nawoord beschrijft ze gedetailleerd en met veel gevoel een paar foto’s van Gerda en zie je Gerda als het ware naar de wereld kijken. Je hoort eigenlijk nergens Gerda zelf en zo wordt de caleidoscopische roman eerder een eerbetoon aan wie zij was dan dat het een biografie is.
"Gerda is overleden in een oorlog die zij met haar beelden voor iedereen wilde winnen."
Reageer op deze recensie
Meer recensies van Jan Stoel
Gesponsord
Wanneer zijn ploeg vastloopt door een reusachtig bot, gaat Boer Boris samen met Berend en Sam op onderzoek uit. Van welk dier zou dit bot kunnen zijn? Een cavia? Een marmot?
Marie zit op de beste school van de wereld met de allerliefste juf. Als haar klas uitgenodigd wordt om een week te ruilen met een andere klas, logeert Marie zelfs in een villa met zwembad en paarden.
De TikToks die geheimen van leerlingen én docenten onthullen, zijn enorm populair op Lauries school. Maar is het wel echt ongeluk als een meisje uit een van de sappigste TikToks om het leven komt?
Met zeven sleutels kan een bont gezelschap reizigers de schat van de meedogenloze Roverkoning in handen krijgen, als ze langs de zeven bewakers kunnen komen.
Noura leeft met een groot geheim – haar moeder mag absoluut niet ontdekken dat ze bij volle maan in een weerwolf verandert. En dan is er nog dat andere grote geheim ...
Als het afbrokkelende gebouw van Brams middelbare school wordt gesloten, moet hij ergens anders heen dan zijn beste vriend, Theo Thorbecke. Kunnen ze de school nog redden?
De kikkertjes maken weer met veel plezier en humor hun stripboeken. Met hun opbrengsten kunnen ze snoep kopen. Of kunnen ze het beter samen aan iets anders besteden?
Waakgorgel Jukko vertelt de Waakgorgeltjes-in-Opleiding en Melle dat er boven de poolcirkel een groot leger Brutelaars oprukt. De verdedigende Gorgels vallen allemaal in slaap.
Drie tieners bekennen de moord op Mirza. Alle drie hebben ze een motief, maar slechts een van hen is de dader. Wie viel Mirza aan op het feest? Wie is de mystery guest?
Er is een landelijke internetstoring en nu kunnen Quinn en Aaron geen huiswerk maken. Ze moeten een voldoende halen, anders moeten ze stoppen met hun videokanaal.
Een ode aan de allesoverstijgende kracht van vrouwenvriendschap en een intiem portret dat een nooit eerder getoonde kant van Marilyn Monroe laat zien.
Als haar vader haar herinneringen vertelt die niet rijmen met de geschiedenis zoals zij die kent, gaat Olga twijfelen over haar achtergrond.
Dit is het sensationele verslag van hoe Red Bull luidruchtig de Formule 1-wereld instapte en steeds succesvoller werd om uiteindelijk de sport te domineren met Max Verstappen.
Twee advocaten, de een wit, de ander zwart, proberen hun ten onrechte beschuldigde zwarte verdachte van de doodstraf te redden.
Tijdens een roerige debatavond aan de universiteit in Kiev verklaart Dani's jeugdvriend Pavel dat het socialisme dood is. Wanneer Pavel vervolgens verdwijnt, gaat Dani naar hem op zoek.
Journalist Gina deed jarenlang verslag van oorlogen over de hele wereld, maar sinds kort is ze correspondent in Rome. Na een zwoele zomeravond belandt ze in bed met haar jeugdvriend Okke.
Wanneer Poppy anonieme brieven ontvangt, betrokken is bij een ongeval en verrast wordt door een groot geldbedrag, wordt haar veerkracht zwaar op de proef gesteld.
Schrijfster Keet ontdekt dat de eigenaresse van een sjofele strandtent waar ze graag komt, illegaal onderdak biedt aan een groepje jongeren.
Bruce Cable, de extravagante boekhandelaar die zijn winkel bestiert op Camino Island, en de groep schrijvers die hij om zich heen heeft verzameld staan voor een nieuwe uitdaging.
Tanya, een Britse exchange student, komt een jaar lang in het gezin van Natalie en Matt wonen in hun luxe huis in Los Angeles. Ze begint steeds meer te lijken op hun overleden dochter Anabel.
Wanneer haar buurvrouw Kira dood wordt aangetroffen denkt iedereen aan zelfmoord. Maar Nancy is ervan overtuigd dat er kwade opzet is.
Amsterdam, 1824. In de kinderkolonie heerst een hard regime van tucht en discipline. Samen maken Karel en Lize een plan: proberen te ontsnappen uit Veenhuizen ...
Cornelisse en Wertheim selecteerden de mooiste en indrukwekkendste verhalen uit 12,5 jaar Echt gebeurd. Ook op papier beklijven deze verhalen. Een feest om te lezen!
Het team is een oude sekte op het spoor als plotseling de cold case roodgloeiend wordt: een jonge vrouw is sinds een paar dagen spoorloos verdwenen...
Pim Franssen beschrijft zijn reis vol beproevingen van twee jaar en twee dagen door 26 Afrikaanse landen in een oude Land Cruiser.
Over vergeving, spijt hebben van altijd maar doorgaan, het plezier van simpel leven en de kracht die schuilt in gewoon geluk.
Op Ivy's safari’s worden dieren alleen gefotografeerd. Ze stuit daarbij op verzet van de andere witte jagers, maar ze zet vastberaden door.
De zeventigjarige Cecilia kijkt ernaar uit de zomer ongestoord aan de kust door te brengen. Dit plan wordt echter verstoord als ze een onverwachte gast aantreft.
Met zijn kenmerkende opgerolde sokken, zijn taaiheid en wilskracht hoort Søren Lerby bij de absolute boegbeelden van het voetbal.
Als de jonge Ned Maddstone zich na een uit de hand gelopen grap op school plots in een streng bewaakte gevangenis bevindt, ziet de toekomst er veel minder rooskleurig uit.
Als je het lastig vindt om je gewoontes te veranderen, ligt dat niet aan jou. Slechte gewoontes blijf je herhalen, omdat je de verkeerde methode gebruikt.
Miljardair Georg zoekt hulp bij zijn vriend Joe Carling, voor zijn spoorloos verdwenen kleinzoon en enige erfgenaam. Iemand heeft er baat bij heeft als Filip nooit gevonden wordt …
Dumoulin wordt geconfronteerd met plekken waar nederlagen, crashes en rivalen een voedingsbodem bleken voor twijfels, frustraties en onzekerheden.
Het jaar van Gwen van Poorten varieerde van paddoceremonies tot botox, van met je partner naar Burning Man en je daar verloven tot het verbreken van die verloving.
Qmusic-dj en brandweerman Tom geeft aan de hand van heftige, verdrietige, leuke en soms idiote verhalen een eerlijk en inzichtelijk beeld van het leven van een brandweerman.
