Het portret dat tot leven komt

“Een gezicht staarde me aan en hoewel ik het schilderij nog nooit had gezien, herkende ik het meteen. Alsof ik lange tijd iets belangrijks vergeten was,” zegt Alizane, de hoofdpersoon in de debuutroman van de Vlaamse Hannah Roels (1984). Door zo’n zin word je nieuwsgierig. Wat is er aan de hand met dat portret? Wat laat het portret van Alizane zien? Wat is ze vergeten? En wie heeft dat portret tegen de gevel van haar huis gezet?

Stapje voor stapje leidt Hannah Roels de lezer naar het antwoord. Ze schrijft met terughoudendheid, is sober in haar taalgebruik, schrijft met oog voor detail. Dat past perfect bij het intieme verhaal dat ze door Alizane laat vertellen.

Als Alizane het portret ziet wordt ze weer onzeker. En ze had net weer voldoende zelfvertrouwen opgebouwd. De herinneringen aan het verleden komen weer in volle hevigheid terug en ze beschrijft wat haar overkomen is. Alizane volgt een schrijfopleiding, maar haar studie verloopt allerminst soepel. Ze komt niet aan schrijven toe, het lukt haar gewoon niet. Ze leeft alleen, een beetje buiten het leven van alledag, op een aftandse, vochtige zolderkamer en leest vooral.

“Sommige volumes krulden op van de vochtigheid en die las ik met de golven mee."

Ze ontmoet het model Sam die heel anders in het leven staat. Sam trekt bij Alizane in en neemt meteen het hele huis in bezit. Ze neemt veel mannen mee, waaronder kunstschilder David. Op hem wordt Alizane verliefd. David wil het ultieme portret schilderen en het lijkt of er een driehoeksverhouding ontstaat tussen de drie hoofdpersonen in het boek. Maar is David nu echt verliefd of gebruikt hij de vrouwen voor zijn eigen droom, dat perfecte portret?

Net zoals een schilder steeds op zoek is naar de essentie is Alizane op zoek naar zichzelf, naar een weg om het trauma waarmee ze te kampen heeft achter zich te laten. Daarvoor is durf nodig, moet ze grenzen verleggen. Dat doet ze door naakt te poseren voor David, aanvankelijk wat ongemakkelijk. David helpt Alizane over het dode punt: ze schrijft over haar trauma, daardoor lijkt ze bevrijd. Ze kan het leven weer aan. Dat gaat goed totdat dat portret voor de deur staat.

Het boek, dat bestaat uit drie grote delen (Sam, David, Alizane en een epiloog) heeft een sterk ritme. Steeds is er die onderhuidse spanning, dat ongemakkelijke. Het boek speelt zich in een stad af (Brussel? Café ‘De Walvis’ bevindt er zich en de auteur woont en werkt er). Het broeierige van zo’n grote stad, met onder meer daklozen en bedelaars, het gevaar dat loert als je
’s avonds over straat gaat versterkt de ongemakkelijke sfeer. Je voelt de worsteling van Alizane en beetje bij beetje ontstaat haar echte portret. En dat is anders dan het geschilderde.

Het zolderkamertje van de 'arme', getormenteerde student die in de knoop zit met zichzelf, is wat cliché. Dat geldt ook voor het beeld van David, de kunstenaar die alles doet voor zijn kunst. David wordt in het boek niet echt een ‘personage van vlees en bloed’ en blijft wat te veel een man die op een dwingende manier zijn vriendinnen/modellen gebruikt als ‘kneedgommetjes’ voor zijn kunstenaarsdoel: dat ene portret. Sam blijft ook oppervlakkig als personage. Jammer dat het plot niet echt verrassend is. Je hebt vrij snel door hoe het verhaal zich gaat ontwikkelen. Anderzijds word je meegezogen in het vlotlezende verhaal van Alizane en slaagt Hannah Roels er wel in de spanning langzamerhand op te voeren.

Let ook eens op de cover van het boek. Dat is een deel van het schilderij Nudo disteso (liggend naakt) van Aldo Renato Guttoso. Op de cover zie je de ogen van de geportretteerde niet. En juist om ogen gaat het in het boek van Hannah Roels. De cover van het boek zet je verbeelding aan het werk.