'Hier' en het verlangen naar 'Daar'
Op de cover van Hier, de nieuwe roman van Joke van Leeuwen (1952), is een deel van een schilderij van de Friese schilder Willem van Althuis (1926-2005) afgebeeld. De directe omgeving was voor hem een inspiratiebron. Over het landschap hangt een nevel waardoor de contouren vervagen. Het spel van licht en schaduw en de zachte tinten zorgen voor een ‘bovenaardse’ sfeer. Dat past perfect bij Hier. Want waar is hier? Hier kan overal zijn en de auteur laat dat ook open. Zo ontstaat ruimte voor de eigen verbeelding en wordt het verhaal universeel. Hier speelt zich af in een landschap dat soms op België lijkt, dan weer op Duitsland, of op de grens van het voormalige tussen Oost- en West-Duitsland. Joke van Leeuwen speelt met de taal als met het licht, kleurt in, laat dingen open. Hier is een indrukwekkende roman.
“Het land dat de dorpelingen het hunne noemen is door de eeuwen heen zo vaak overrompeld (…) dat er geen betrouwbare kaart van bestaat. Op kaarten die elders worden gemaakt laat men het gehele land nagenoeg wit.”
Hier kun je lezen als het verhaal van enkele generaties van een familie. Een verhaallijn heeft Stamvader als hoofdfiguur. Bardo staat centraal in de tweede verhaallijn. Als rode draad loopt 'Kleine' Onna, dochter van Bardo en zijn echtgenote Mara, door het verhaal. Zij is de oogappel van Stamvader en houdt van haar opa, geniet van zijn verhalen verzorgt hem zelfs. Alle personages zoeken het geluk, maar kunnen zich niet ontworstelen aan de knellende omgeving.
Hier laat ook de strijd zien tussen het individu en het collectief. De vrijheid van het individu wordt steeds beperkter. Er is afstand tussen mensen, volken, ouders en kinderen, maatschappelijke klassen, leiders en gehoorzamers. Alles gaat om ‘Hier’ en steeds is er het verlangen naar ‘Daar.’
Stamvader (niet voor niets heet de grondlegger van de familie zo) is aangesteld als controleur der grensovergangen. De grensovergang waar hij werkt is zo onbetekenend dat er als tweede controleur een hond wordt aangesteld. Zijn veel jongere vrouw, Onna, is met tegenzin met hem meegegaan. Bardo is de zoon in het gezin. Als hij 8 jaar is wordt zijn moeder op weg naar de markt door een auto geschept en komt te overlijden. Dat heeft op Bardo een enorme impact. Hij wordt onzeker, onhandig, durft niet voor zichzelf op te komen, zoekt houvast.
Stamvader controleert met enorm fanatisme iedereen die over de grens gaat, voert zijn opdracht stipt uit.
“Wantrouwen is zijn werk geweest.”
Dat betekent afstand houden en dat heeft consequenties. Vriendjes mogen nooit bij Bardo komen spelen. Geluk lijkt ver weg, isolement ligt op de loer.
Dan ontmoet Bardo Mara, die uiteindelijk zijn vrouw wordt. Ze trekken bij Stamvader in. Mara offert zich onvoorwaardelijk op. Zij werkt aan de andere kant van de grens omdat daar meer te verdienen is, 'Daar' dus. "Maar wij horen hier meisje,” zegt Stamvader. Bardo gaat ook in het buitenland werken, maar wordt er uitgebuit. Hij ervaart dat mensen uit het buitenland als tweederangs mens behandeld worden.
Wat gebeurt er als je de grenzen overschrijdt? Niet alleen de landsgrenzen, maar ook de grens van jeugd naar volwassenheid? Is het in het buitenland beter? De reclamelichtjes leken zo mooi: ‘Ze roepen hier met licht.’ Het omgaan met grenzen verwerkt Van Leeuwen mooi en overtuigend in deze roman.
Dochter Onna is de derde generatie. De naam Onna wil Stamvader niet horen. Er was maar één Onna, zijn verongelukte vrouw. Het dochtertje noemt hij Kleine.
Het gaat slecht met het land. Er wordt een onneembare grens gecreëerd, de controlepost verdwijnt, Stamvader komt het huis niet meer uit, is verbitterd. Bardo moet in het leger en vindt uiteindelijk werk als grensbewaker. Er ontstaat verwijdering tussen hem en Mara, die veelal thuisblijft om Stamvader te verzorgen. Dan verliest Bardo zijn onderbeen en lijkt de situatie uitzichtloos. Of is er toch hoop? Is het de warmte tussen de mensen die uiteindelijk zegeviert?
Reageer op deze recensie
Meer recensies van Jan Stoel
Gesponsord
Een indringend verhaal op het scherp van de snede, vanuit de belevingswereld van de strafrechtadvocate die als slachtoffer moet strijden voor een eerlijke behandeling onder het recht waar ze altijd in heeft geloofd.
Hetzelfde boek lezen brengt mensen samen: je hebt direct iets om over te praten! Daarom lezen we in november met heel Nederland 'Joe Speedboot' van Tommy Wieringa. Je haalt het boek gratis op bij je bibliotheek.
'Bevreemdend, mysterieus en ongelofelijk. Esther Gerritsen maakt het onbereikbare perspectief herkenbaar.' – Jury Boekenbon Literatuurprijs 2024 over Gebied 19
Nieuwe, prachtige roman van dé literaire stem uit Ierland, Sally Rooney.
Dog Man is terug met een spannend nieuw avontuur! Een stinkdier zorgt voor een groot drama: Dog Man ruikt verschrikkelijk
Een radicaal eerlijk en aangrijpend onderzoek van een dochter die niet alleen de moeizame relatie met haar moeder probeert te begrijpen, maar ook de verstoorde relatie tot haar eigen lichaam.
Speurend naar eeuwenoude ruïnes en kastelen, objecten en kunstwerken, reisroutes en slagvelden slalomt Bart Van Loo door de Lage Landen.
Een nieuwe Baantjer is altijd een goed cadeau! Op een voorjaarsochtend wordt het lichaam van Ron Doomerik aangetroffen in zijn appartement aan de Amsterdamse Houtkade. Er steekt een mes in zijn rug.
Een magische reis naar Fantasia is een nieuwe versie van het avontuur Lang Leve Fantasia van Geronimo Stilton met extra veel avontuur en veel meer illustraties. Superdikke editie met 3D-beeld, geuren en vele andere extra's!
Een betoverend cadeauboek, met linnen omslag, poëtisch vertaald door Imme Dros.
De manga over een avontuurlijke eenhoorn voor 9+. Unico's liefde heeft Venus en haar handlanger Byron wakker gemaakt, die hen allebei willen vernietigen!
De uiterwaarden, de laatste Nederlandse wildernis. Een schitterend halfland van angst en hoop, ingeklemd tussen hoge dijken, waar alles permanent verandert en niets is wat het lijkt.
Meester Jesper gaat op schoolkamp met de kinderen uit groep 8. De directeur, mevrouw Azijnvijver, heeft één strenge eis: geen telefoons mee op kamp.
Meester Mark verzamelde de allerleukte taalfoutjes en kinderlogica over feesten en feestjes: van verjaardag tot kerst, en van sint tot de geboorte van een baby.
Op zoek naar avontuur en de waarheid over haar moeder, wordt Cato meegesleurd op een gevaarlijke reis door tijd en herinneringen - Gouden Griffel-winnaar in een luxe uitgave!
Een zeer vooraanstaand forensisch antropoloog claimt dat in het kunstwerk gebruik is gemaakt van een menselijk bot.
Diep verscholen in de Appalachen ligt de McAlpine Lodge, waar Will en Sara hun huwelijksreis doorbrengen. Het resort is een afgelegen paradijs op aarde, behalve dan dat iedereen er liegt.
Het langverwachte vervolg op Koninkrijk. Een thriller over verloren zielen, familiebanden en dodelijke loyaliteit.
Vergeet wat je weet over het continent Afrika. Zeinab Badawi duikt in het verleden van haar geboortecontinent, de geboorteplek van de mensheid.
Waar we onze kinderen in de fysieke wereld steeds meer overbeschermen, laten we hen in de digitale wereld vogelvrij – met desastreuze gevolgen voor hun mentale welzijn.
In dit derde deel van 'De memoires van Abel Sikkink' zien we Parijs en het grillige Europa van de tweede helft van de negentiende eeuw.
De ineenstorting van welvaartsstaten, supercyclonen, megadroogtes, extreemrechts extremisme, ongebreidelde virussen, energietekorten, cyberaanvallen: de mensheid beweegt zich richting een tijdperk van permanente crisis.
Dit boek wijst de weg naar een energieker leven. Je wakkert het vuur in je leven weer aan!
