Lezersrecensie
Alleen ja is ja
Grensoverschrijdend gedrag: het is constant in het nieuws. Per 1 juli 2024 is in Nederland de nieuwe Wet Seksuele Misdrijven van kracht. Daarin staat dat seks en seksueel gedrag altijd vrijwillig en gelijkwaardig moeten zijn. Er moet ‘consent’ zijn. En consent kom je ook tegen in Iedereen is Faust, de tweede roman van Joris van der Geest. Het is een fascinerende en een gelaagde roman in een vaak expliciete, beeldende en niets verhullende stijl. Allereerst is er het sprankelende taalgebruik. Dan de thematiek: wat hedonistisch gedrag (gedrag gericht op lustbevrediging) vermag. En tenslotte de relatie met Faust van Johann Wolfgang von Goethe. Het is de bekendste bewerking van de 16e-eeuwse Faustlegende.
Het verhaal van Joris van der Geest wordt verteld vanuit het perspectief van Raphael, een waanzinnig knappe en aantrekkelijke man. Vrouwen kunnen hem niet weerstaan. En dat was vroeger op school ook al zo. Tegelijkertijd is hij een nare vent die vrouwen gebruikt als lustobject, ze vernedert en vervolgens achteloos dumpt. Waarom? Grensoverschrijdend gedrag? Raphael is er het equivalent van. Hij geeft vrouwen punten. Hij werkt als copywriter op een gerenommeerd reclamebureau, maar voelt zich daar ondergewaardeerd. Zijn knapheid wordt daar vooral gebruikt om klanten binnen te halen. Zijn directe meerderen, vrouwen, zeggen “dat hij zijn mooie hoofdje maar niet moet breken door over hun belangrijke zaken na te denken.” Maar hij denkt dat de vrouwen op zijn werk uiteindelijk ook met hem naar bed willen: “De serpenten, de scherpslijpsters, de superieuren, allemaal kunnen ze op enig moment transformeren tot een vrouw die hem wil, tot een nederig niemendalletje dat erom smeekt genomen te worden, zich aan hem onderwerpend, liggend op een tafel, knielend op de grond of leunend op een toiletpot […] hun superioriteit weggerot als overrijp fruit, de hersenen waarmee ze zich boven hem denken te verheffen verdwenen in het gapende gat van hun eigen vulva.” Veel giftiger kun je het toch niet krijgen.
Toch verliefd
Dan ontmoet hij Nagissa. Hij raakt door haar gebiologeerd, wordt verliefd. Maar Nagissa is van een andere orde. Bij de eerste ontmoeting zegt ze al “heb je me echt gezien”? Ze laat zich niet zomaar verleiden tot seks. Ze straalt rust uit en zet bij Raphael een ander proces in. Wat ze precies doet is onduidelijk, ze ‘helpt mensen met trauma’s’. Ze lijkt Raphael beter te begrijpen dan hij zelf en legt bloot hoe zijn gedrag in verband staat met schijnbaar kleine dingen uit zijn jeugd. Het blijkt dat het gedrag van Raphael te maken heeft met dingen uit het verleden, die totaal ‘onmannelijk’ waren (een vogelposter op zijn kamer, die hij verving door een van Badr Hari) om niet als een watje over te komenoverkomen. Grenzen overschrijden is het mechanisme dat hij gebruikt om zich te manifesteren. Nagissa geeft hem de tijd om na te denken over zijn gedrag. Dan stelt ze hem een pact voor: Raphael mag een keer seks hebben met Nagissa, maar in ruil daarvoor zal hij daarna alleen nog maar het goede kunnen doen. Uiteraard gelooft hij daar niets van, maar hij stemt er wel in toe.
Goedheid doorgeven
De volgende dag blijkt dat hij fysiek niet meer in staat is ‘het slechte’ te doen, ook al wil hij dat wel. Hij vermoed dat hij gehypnotiseerd is, en wil daarvan af, maar Nagissa is onvindbaar. Zijn goedheid brengt hem ironisch genoeg zwaar in de problemen, zo zeer dat hij geen kant meer op lijkt te kunnen. Precies op dat moment verschijnt Nagissa weer en doet hem een voorstel dat hij niet kan weigeren: hij moet naar Teheran om zijn goedheid via seks door te geven. Het tweede deel speelt zich af in Teheran, waar hij zijn opdracht probeert uit te voeren terwijl de problemen uit Amsterdam hem op de hielen zitten. De onvrijheid en onderdrukking van vrouwen in Iran staat in contrast met zijn leven in Amsterdam en leidt tot nieuwe inzichten.
Goethe
Van der Geest heeft zijn roman zoals Faust geconcipieerd. Faust verkoopt zijn ziel aan de duivel om hedonistisch te kunnen leven (uiteindelijk komt hij er ook achter dat geluk voortkomt uit het verrichten van goede daden), en Raphael ‘verkoopt’ zijn ziel aan Nagissa (god?) om daarna alleen nog het goede te kunnen doen. Vincent, de beste vriend van Raphael, heeft alle kenmerken van de duivel en speelt in een toneelstuk de rol van Mephistofeles (dat is de duivel). Dat wordt duidelijk in de proloog, want die speelt zich af in de hel waar de weddenschap tussen God (aangeduid als Man) en de duivel wordt gesloten. De roman van Van der Geest bestaat uit twee delen, net als Faust. In het eerste deel staat hedonistische en in het tweede deel het goede centraal. Faust van Goethe is in dichtvorm geschreven. De roman van Van der Geest niet, maar er zijn wel stukken poëzie opgenomen. Ze refereren aan de koren in Faust: het koor van de engelen, dat van de geesten.
Thema en personages
De personages in het verhaal zijn zorgvuldig opgebouwd. Aanvankelijk heb je een bloedhekel aan Raphael, maar gaandeweg het verhaal draait dat om en krijg je er sympathie voor. En betekent Raphael ook niet ‘door God genezen’? Van der Geest heeft die wending in het verhaal ingeleid door de wijsheden die Nagissa ten beste geeft, zoals “wil je iets doen wat ik wil, voor mij, of wil je graag iets met mij doen, voor jezelf, waarvan je hoopt dat ik dat ook wil.”
De strijd tussen goed en kwaad (het Faust-thema), grensoverschrijdend gedrag en het doorbreken daarvan, stoerheid versus kwetsbaarheid, seksisme, consent, de man-vrouwverhouding, het streven naar geluk en vrijheid zijn thema’s die in deze vaak ook hilarische roman terugkomen. En altijd is er die overweldigende taal. Aan het begin van de roman ziet Raphael taxi’s staan: “Taxi’s staan er nog wel; een ongeduldige rij, met brommende motors en bleke koplampen als hongerige ogen, klaar om hem op te slokken.” En dan is er het louterend moment. Er is in Amsterdam een film gemaakt waarin Raphael er niet goed op staat. Aan het einde van de roman weet hij zijn talent als copywriter aan te wenden om deze film met als titel Alleen ja is ja een andere boodschap te geven. “Het gaat over mannen die niet goed checken of er consent is. Bij vrouwen. Het gaat erover dat seks zonder consent soms eigenlijk verkrachting is. Dat is de boodschap van Alleen ja is ja.”
Iedereen is Faust is knap doordacht, tot aan de cover toe. Subtiel staan op de achterflap de staart van de duivel en een ‘trigger warning.’ Beleef en ervaar deze verpletterende roman die aanzet tot nadenken en discussie.
—
Recensie verscheen eerder op Bazarow
Leesadvies voor jongeren
Een pittige roman. Legt mooie verbindingen met Faust van Goethe. Actueel: gaat onder meer over grensoverschrijdend gedrag.
Het verhaal van Joris van der Geest wordt verteld vanuit het perspectief van Raphael, een waanzinnig knappe en aantrekkelijke man. Vrouwen kunnen hem niet weerstaan. En dat was vroeger op school ook al zo. Tegelijkertijd is hij een nare vent die vrouwen gebruikt als lustobject, ze vernedert en vervolgens achteloos dumpt. Waarom? Grensoverschrijdend gedrag? Raphael is er het equivalent van. Hij geeft vrouwen punten. Hij werkt als copywriter op een gerenommeerd reclamebureau, maar voelt zich daar ondergewaardeerd. Zijn knapheid wordt daar vooral gebruikt om klanten binnen te halen. Zijn directe meerderen, vrouwen, zeggen “dat hij zijn mooie hoofdje maar niet moet breken door over hun belangrijke zaken na te denken.” Maar hij denkt dat de vrouwen op zijn werk uiteindelijk ook met hem naar bed willen: “De serpenten, de scherpslijpsters, de superieuren, allemaal kunnen ze op enig moment transformeren tot een vrouw die hem wil, tot een nederig niemendalletje dat erom smeekt genomen te worden, zich aan hem onderwerpend, liggend op een tafel, knielend op de grond of leunend op een toiletpot […] hun superioriteit weggerot als overrijp fruit, de hersenen waarmee ze zich boven hem denken te verheffen verdwenen in het gapende gat van hun eigen vulva.” Veel giftiger kun je het toch niet krijgen.
Toch verliefd
Dan ontmoet hij Nagissa. Hij raakt door haar gebiologeerd, wordt verliefd. Maar Nagissa is van een andere orde. Bij de eerste ontmoeting zegt ze al “heb je me echt gezien”? Ze laat zich niet zomaar verleiden tot seks. Ze straalt rust uit en zet bij Raphael een ander proces in. Wat ze precies doet is onduidelijk, ze ‘helpt mensen met trauma’s’. Ze lijkt Raphael beter te begrijpen dan hij zelf en legt bloot hoe zijn gedrag in verband staat met schijnbaar kleine dingen uit zijn jeugd. Het blijkt dat het gedrag van Raphael te maken heeft met dingen uit het verleden, die totaal ‘onmannelijk’ waren (een vogelposter op zijn kamer, die hij verving door een van Badr Hari) om niet als een watje over te komenoverkomen. Grenzen overschrijden is het mechanisme dat hij gebruikt om zich te manifesteren. Nagissa geeft hem de tijd om na te denken over zijn gedrag. Dan stelt ze hem een pact voor: Raphael mag een keer seks hebben met Nagissa, maar in ruil daarvoor zal hij daarna alleen nog maar het goede kunnen doen. Uiteraard gelooft hij daar niets van, maar hij stemt er wel in toe.
Goedheid doorgeven
De volgende dag blijkt dat hij fysiek niet meer in staat is ‘het slechte’ te doen, ook al wil hij dat wel. Hij vermoed dat hij gehypnotiseerd is, en wil daarvan af, maar Nagissa is onvindbaar. Zijn goedheid brengt hem ironisch genoeg zwaar in de problemen, zo zeer dat hij geen kant meer op lijkt te kunnen. Precies op dat moment verschijnt Nagissa weer en doet hem een voorstel dat hij niet kan weigeren: hij moet naar Teheran om zijn goedheid via seks door te geven. Het tweede deel speelt zich af in Teheran, waar hij zijn opdracht probeert uit te voeren terwijl de problemen uit Amsterdam hem op de hielen zitten. De onvrijheid en onderdrukking van vrouwen in Iran staat in contrast met zijn leven in Amsterdam en leidt tot nieuwe inzichten.
Goethe
Van der Geest heeft zijn roman zoals Faust geconcipieerd. Faust verkoopt zijn ziel aan de duivel om hedonistisch te kunnen leven (uiteindelijk komt hij er ook achter dat geluk voortkomt uit het verrichten van goede daden), en Raphael ‘verkoopt’ zijn ziel aan Nagissa (god?) om daarna alleen nog het goede te kunnen doen. Vincent, de beste vriend van Raphael, heeft alle kenmerken van de duivel en speelt in een toneelstuk de rol van Mephistofeles (dat is de duivel). Dat wordt duidelijk in de proloog, want die speelt zich af in de hel waar de weddenschap tussen God (aangeduid als Man) en de duivel wordt gesloten. De roman van Van der Geest bestaat uit twee delen, net als Faust. In het eerste deel staat hedonistische en in het tweede deel het goede centraal. Faust van Goethe is in dichtvorm geschreven. De roman van Van der Geest niet, maar er zijn wel stukken poëzie opgenomen. Ze refereren aan de koren in Faust: het koor van de engelen, dat van de geesten.
Thema en personages
De personages in het verhaal zijn zorgvuldig opgebouwd. Aanvankelijk heb je een bloedhekel aan Raphael, maar gaandeweg het verhaal draait dat om en krijg je er sympathie voor. En betekent Raphael ook niet ‘door God genezen’? Van der Geest heeft die wending in het verhaal ingeleid door de wijsheden die Nagissa ten beste geeft, zoals “wil je iets doen wat ik wil, voor mij, of wil je graag iets met mij doen, voor jezelf, waarvan je hoopt dat ik dat ook wil.”
De strijd tussen goed en kwaad (het Faust-thema), grensoverschrijdend gedrag en het doorbreken daarvan, stoerheid versus kwetsbaarheid, seksisme, consent, de man-vrouwverhouding, het streven naar geluk en vrijheid zijn thema’s die in deze vaak ook hilarische roman terugkomen. En altijd is er die overweldigende taal. Aan het begin van de roman ziet Raphael taxi’s staan: “Taxi’s staan er nog wel; een ongeduldige rij, met brommende motors en bleke koplampen als hongerige ogen, klaar om hem op te slokken.” En dan is er het louterend moment. Er is in Amsterdam een film gemaakt waarin Raphael er niet goed op staat. Aan het einde van de roman weet hij zijn talent als copywriter aan te wenden om deze film met als titel Alleen ja is ja een andere boodschap te geven. “Het gaat over mannen die niet goed checken of er consent is. Bij vrouwen. Het gaat erover dat seks zonder consent soms eigenlijk verkrachting is. Dat is de boodschap van Alleen ja is ja.”
Iedereen is Faust is knap doordacht, tot aan de cover toe. Subtiel staan op de achterflap de staart van de duivel en een ‘trigger warning.’ Beleef en ervaar deze verpletterende roman die aanzet tot nadenken en discussie.
—
Recensie verscheen eerder op Bazarow
Leesadvies voor jongeren
Een pittige roman. Legt mooie verbindingen met Faust van Goethe. Actueel: gaat onder meer over grensoverschrijdend gedrag.
1
Reageer op deze recensie
Meer recensies van Jan Stoel
Gesponsord
Onder leiding van miljonair Anne helpt Jessie in 1918 bij de Franse wederopbouw door kinderbibliotheken op te zetten in omgebouwde ambulances. Totdat ze op een dag spoorloos verdwijnt.
'Uniek aan Wondermond is de keuze van Goemans om een verwende, kortzichtige, mannelijke tiener als hoofdpersonage te nemen in een verhaal dat zo duidelijk stoelt op vrouwenstemmen en verborgen vrouwenleed.'
'Vanhauwaert weet een unieke literaire ervaring te creëren. De inhoud en vorm zijn zo met elkaar versmeed dat ze niet los van elkaar gezien kunnen worden,' zegt de vakjury over het debuut.
Een hartverwarmend verhaal over vasthouden en loslaten te midden van de storm, en een vriendschap die zelfs de diepste wonden heelt. Van de auteur van Onder de magnolia.
