Nordic noir met een Nederlands tintje

Scandi-thrillers zijn populair. De echte fans verslinden ze. Het begon in de zestiger jaren met het schrijversduo Maj Sjöwall en Per Wahlöo en hun boeken met commissaris Beck in de hoofdrol: maatschappijkritische boeken waarin de rechtsstaat onder de loep genomen werd. Daarna kwam Henning Mankell in de jaren negentig met zijn boeken over commissaris Wallander, waarin de Zweedse welvaartsstaat kritisch bekeken werd. Weer later was er Stieg Larsson met zijn Millenniumtrilogie. Nordic Noir was geboren. Daarin speelt de setting, Scandinavië, een essentiële rol: enorme bossen, grote meren, winter, de fjorden, het noorderlicht, lange winternachten. En wat te denken van de uitgebreide beschrijvingen van de steden, met zijn straten en parken. Het voelt alsof je er rondloopt. De boeken kenmerken zich tegenwoordig ook door de toevoeging van het psychologisch element. Een naargeestige sfeer, eenzaamheid, mystiek, onderhuidse spanning completeren zo’n beetje de kenmerken van dit genre.

Je komt die kenmerken allemaal tegen in de debuutthriller van Mirjam Everhard met de titel Inspecteur Holländska. Lift ze mee op de op de belangstelling voor de Scandi-thriller? Ongetwijfeld, maar ze gaat zelf al ruim veertig jaar jaarlijks een aantal weken naar Zweden. Logisch dat ze daar dus inspiratie gevonden heeft.

Van Loser naar Winner
Hoofdpersonage is politie-inspecteur Maja Hove. Ze is geboren in Nederland. Haar moeder is Zweedse met een Sámi-achtergrond (de inheemse bewoners van Lapland en van oorsprong een nomadisch volk dat leeft van de rendieren), maar woont in Nederland. Maja is op haar zevenentwintigste, toen haar relatie op de klippen was gelopen, naar Zweden geëmigreerd en werkt nu vijf jaar in de plaats Neläs. Dan wordt in het noorden van Zweden een Sámi-vrouw vermist. De hoofdcommissaris geeft Maja de opdracht het onderzoek te leiden. Ze reist af naar Kömkoj en gaat met ondersteuning van onder meer de agenten Johan en Lena aan het werk. Maja wordt vanwege haar afkomst Inspecteur Holländska genoemd. Ivalu is de verpleegkundige die vermist wordt. Ze had een relatie met militair Nils, was zwanger van haar eerste kind. Haar ouders zijn de wanhoop nabij. De zaak wordt almaar complexer: Maja blijkt als twee druppels water op Ivalu te lijken, tijdens het onderzoek worden twee mannen vermoord, Nils blijkt niet op oefening te zijn in Amerika, Lena begint vreemd gedrag te vertonen en het blijkt dat Maja ook banden heeft met de Sámi-cultuur ter plekke. Waar is Ivalu gebleven? Is ze vermoord? Speurhonden weten kledingstukken en haar sneakers te vinden. Een van die honden, die bang voor onweer is en derhalve geen politiehond mag blijven, wordt de trouwe metgezel van Maja. Ze verandert zijn naam van Loser in Winner. En terecht want hij speelt een belangrijke rol in het verhaal.

Sámi-cultuur
De afwisseling van de verhaallijnen en het verspringen van heden naar verleden zorgen voor dynamiek in het verhaal. De eerste verhaallijn gaat om de opheldering van wat er met Ivalu is gebeurd. Een tweede verhaallijn duikt in de geschiedenis van Maja. In video-gesprekken vertelt haar moeder Astrid haar verhaal en leren we niet alleen haar geschiedenis, maar ook die van Maja begrijpen. Het geeft diepte aan het verhaal. Dan is er nog een derde lijn, stukken tekst die cursief afgedrukt zijn. Het verhaal begint er ook mee. Het is het verhaal dat geschreven is in de ik-vorm en hoort bij de veroorzaker van alle ellende, de dader. De drie verhaallijnen komen uiteindelijk bij elkaar in een verrassend slot, zoals dat hoort bij een thriller. Everhard verrijkt het verhaal met thema’s als de discriminatie van Sámi en geeft inzicht in hun cultuur, heeft het over de homoseksualiteit in het politiekorps.

De ontwikkeling van de personages en het verdiepen in hun psyche is een aantrekkelijk aspect in het boek. Zo leer je Maja aanvankelijk kennen als eigenzinnig, ambitieus, maar krijgt ook haar gevoelige kant aandacht. Ze is bang om te vliegen, houdt enorm van honden. Je komt steeds meer van haar te weten. Mooi is de tegenstelling tussen Johan en Lena die moeten samenwerken, maar elkaar niet kunnen luchten of zien. Lena is een ongelofelijk mooie vrouw “met het empathisch vermogen van een koe.” Johan lijkt een stuurse man, maar blijkt een fijne collega te zijn bij wie Maja alles in vertrouwen kwijt kan.

Verbeelding?
Het verhaal komt traag op gang, het kabbelt wat voort. Er wordt uitgeweid over zaken die er niet toe doen. Waarom moet tot in detail de hotelkamer beschreven worden waar Maja verblijft? Waarom moeten we weten dat ze vegetarisch is en wat is de functie van de precieze beschrijving van de autorit die ze in het begin van het verhaal maakt. Je verbeelding wordt niet echt geactiveerd. Alles wordt ingevuld. Dat is jammer. Schrappen is een kunst en een goede redactie kan wonderen doen. Later krijgt het verhaal meer vaart, al gaan de ontwikkelingen in het slotgedeelte wel erg snel.

Everhard trekt je het verhaal in. De nodige plotwendingen en nieuwe aspecten in het onderzoek zorgen ervoor dat de spanning op peil blijft. Er broeit steeds iets onder de oppervlakte en je krijgt er maar niet de vinger achter. Typisch Scandi, zou je kunnen zeggen. De auteur schrijft in korte zinnen, die wel erg sober zijn. Sporadisch komen er mooie zinnen naar voren, zoals wanneer de bloedmooie Lena op haar sneeuwscooter komt aanrijden en een groepje mannelijke collega’s naar haar kijkt: “Het lijken net eenden die op het punt staan te vechten voor een stukje brood”. Het slot blijft wat open. Logisch, want Inspecteur Holländska (inmiddels is de tweede druk verschenen)krijgt een vervolg. Als het daarin allemaal wat scherper en puntiger is zal dit verdienstelijke debuut een waardige opvolger krijgen.

—

Recensie is eerder gepubliceerd op Bazarow