Ik zal altijd gelukkig zijn als jij dat bent

De met een Emmy bekroonde documentaire Dance or die laat Ahmad Joudeh zien, de Syrische danser die met behulp van het Nationaal Ballet naar Nederland verhuisde. Joudeh keert terug naar de puinhopen van zijn geboortestad Aleppo en danst daar voor de ‘ziel’ van de mensen die omkwamen. Als je de debuutroman van Roelof Smit (1985) Kerst in Essen leest dan dringt zich een parallel op tussen zijn personage Omar en Ahmad: Syriërs die van hun vader eigenlijk geen toestemming krijgen in om Damascus naar de dansacademie te gaan, doorzetten en uiteindelijk naar Nederland vertrekken. Joudeh zegt: ‘Mijn gevecht begon toen ik danser besloot te worden.’  

Hoofdpersonage in Kerst in Essen is Mark. Zijn geliefde, Fernando, is met vrienden naar Parijs gegaan en daar tijdens nieuwjaarsnacht verongelukt. Mark realiseert zich dat er geen toekomst in hun relatie had gezeten, voelt dat Fernando eigenlijk weinig voor hem betekende. Maar hij kan Fernando niet vergeten. Hij verwaarloost zijn werk, heeft nachtmerries, is verdrietig. Zijn familie slaagt er niet in hem te helpen. Hij gaat drinken en raakt verslaafd aan het bezoeken van gaysauna’s.  

‘Ze gingen zo met me mee. Het spel van verovering werd in deze omgeving beschouwd als verspilde tijd.’  

Ook een relatie met de veertien jaar jongere Toby mislukt. In grote wanhoop besluit hij met Kerst naar De Pluto te gaan, een gaysauna in Essen. Daar leert hij Omar kennen, een Syrische vluchteling, die er pas werkt. Omar is danser en behoorde tot de besten in Damascus. Mark is verliefd, haalt Omar naar Nederland en weet hem perspectief te geven door hem zijn dansopleiding af te laten maken. Omar krijgt succes. Er gloort perspectief op een fantastisch samenleven.  

‘Ik wilde bij hem zijn, luisteren naar zijn zachte stem en kijken in zijn mooie ogen.’  

Het verhaal is geschreven vanuit het ik-perspectief van Mark. Het wordt min of meer chronologisch verteld en bestaat uit vier delen. In het eerste deel wordt verteld waardoor hij in zo’n trieste situatie terechtgekomen is. Vervolgens werkt Smit het intrige verder uit: de zoektocht naar een nieuwe liefde in de gaysauna’s en de teleurstellingen daarin. In het derde deel komt Omar aan bod en ontwikkelt het verhaal zich naar een hoogtepunt. In het slotdeel volgt de ontknoping. Dat laatste deel is ook de catharsis voor zowel Omar als Mark.  

De liefde is het centrale thema in het verhaal. Het wordt op verschillende manieren uitgewerkt. Liefde betekent elkaar aandacht geven, respect hebben, elkaar ruimte geven. Dat is iets anders dan vluchtige seks in een sauna. Mark wil altijd controle hebben. Hij wil niet dat Omar hetzelfde overkomt als Fernando. Hij slaat door in de bescherming van Omar. Het leidt tot wrijvingen, onbegrip. Dan is er de liefde van Omar voor de dans. Hij wil alles doen om ‘de Syrische Nijinsky’ te worden. Hij is Mark dankbaar, maar wil ook vrij zijn. Dat is de strijd die hij voert in zijn relatie met Mark. Ook Omar heeft af te rekenen met zijn demonen: hoe men in Syrië tegen hem aankeek als danser, de ellendige tocht die hij naar het westen maakte.  

Beide mannen hebben jarenlang hun gevoelens verdrongen. Ze hopen door die ervaringen met elkaar te delen een nieuwe start te kunnen maken. Dan blijkt ook dat elkaar ruimte geven belangrijk is. Kunnen ze dat?  

Roelof Smit heeft een rijke, originele en meeslepende roman geschreven. Hij slaagt erin de thematiek niet zwaar aan te zetten, maar te doorspekken met humor. Wie bedenkt het om met Kerstmis vanuit Nederland in Essen een gaysauna te bezoeken? Anderzijds onderstreept dit wel de triestheid waarin de hoofdpersoon zich bevindt. Op de vlucht zijn en als vluchteling zoeken naar een nieuw bestaan combineert Smit met de zoektocht van Mark naar een nieuw perspectief.  

De uitspraak van de moeder van Omar is dan ook de kern van het boek:  

‘Ik zal altijd gelukkig zijn als jij dat bent.’